1. Giriş

Rekabetin Korunması Hakkında Kanun[1] (“Kanun”) çerçevesinde m rekabetin engellenmesi, bozulması veya kısıtlanması neticesinde zarar görenler, ödedikleri bedel ile rekabet sınırlanmasaydı ödeyecekleri bedel arasındaki farkı zarar olarak talep edebilirler. Zararın üç katı tutarında talep edilebildiği durumların varlığı halinde ise üç kat tazminat; uygulamadaki adıyla “kartel tazminatı” gündeme gelmektedir.

Genel anlamda kartel tazminatının talep edilebilmesi için zararın tarafların anlaşmasından, kararlarından veya ağır ihmallerinden kaynaklanması; mağdurun bu zararı talep etmesi gerekir. Bu şekilde ise rekabeti ihlal edenlerden uğranılan maddi zararın veya onların elde ettiği ya da elde etmesi muhtemel olan kârların üç katının tazminine karar verilir.

Bu bilgi bülteninde kartel tazminatının talep edilebilme şartlarına değinilecektir.

2. Kartel Tazminatının Talep Şartları

5. Rekabeti İhlal Eden Fiilin Varlığı:

Kanun uyarınca[2]  rekabeti ihlal eden fiilin; eylem, karar, sözleşme ve anlaşmalar ile hâkim durumun kötüye kullanılması neticesinde gerçekleşmesi gerekir[3].

Bu açıdan “Her kim bu Kanuna aykırı olan eylem, karar, sözleşme veya anlaşma ile rekabeti engeller, bozar ya da kısıtlarsa yahut belirli bir mal veya hizmet piyasasındaki hâkim durumunu kötüye kullanırsa, bundan zarar görenlerin her türlü zararını tazmine mecburdur.”

Rekabeti ihlal eden fiillerin başka neler olabileceği yine Kanun’da[4] düzenlenmiş olup, ilgili hüküm uyarınca teşebbüslerin hâkim durum yaratmaya veya var olan hâkim durumu güçlendirmeye yönelik olarak ülkenin tamamı veya bir kısmında rekabetin önemli ölçüde azaltılması neticesini doğuracak şekilde birleşme veya devralma yoluna gitmeleri halinde rekabeti ihlal eden bir fiilin varlığından söz edilecektir.

5. Zararın Varlığı:

Kanun’a göre üç kat tazminat talep edebilmek için rekabeti ihlal eden fiilin zarara sebebiyet vermesi şarttır. Bu meyanda talep edilebilecek zararlar Kanun[5] gereğince; uğranılan maddi zarar ile elde edilmesi muhtemel olan kârlardan oluşmaktadır.

Manevi zararlar üç kat tazminat talebiyle beraber ileri sürülemez[6].

Maddi zarar ve elde edilmesi muhtemel kârlardan kastedilenin ne olduğunu örneklerle açıklamak gerekirse;

• Maddi Zararlar: Kartel tazminatı davasında talep edilebilecek maddi zarar kalemlerinden ilki “fiili” zararlardır. “Rekabetin engellenmesi, bozulması veya kısıtlanması sonucu zarar görenler, ödedikleri bedelle, rekabet sınırlanmasaydı ödemekte olacakları bedel arasındaki fark” fiili zarardır.

Misalen;

• Hâkim teşebbüsün fahiş fiyat uygulaması neticesinde ödenen fiyat farkı fazlası bundan faydalanan tüketiciler ya da alıcılar açısından fiili bir zarardır[7].
• Teşebbüsün alıcı olduğu ya da piyasada birden fazla teşebbüsün alıcı karteli oluşturduğu ihtimallerde mal tedarik edenlerin düşük fiyatlandırma neticesinde uğradığı zarar fiili zarardır[8].
• Hile yapmak suretiyle taraf olanın bu anlaşmaya güvenerek yapmış olduğu harcamalar, hileye muhatap olan kişinin malvarlığının pasifinde artışa sebebiyet vereceği için bu artış da yine fiili zarardır[9].
• Elde Edilmesi Muhtemel Kârlar: Bir diğer maddi zarar kalemi olan “zarar gören teşebbüslerin elde etmeyi umdukları bütün kârlara” örnek olarak
• Maliyetin altında satış yapmak,
• Mal vermeyi kesmek,
• Sözleşmeyi feshetmek,
• Bağlama uygulamasına başvurmak,
• Tekelden alım anlaşmaları yapmak, gibi uygulamalar neticesinde rakip teşebbüslerin, dağıtıcı ve satıcıların uğradıkları zararlar verilebilir[10].  

5. Rekabeti İhlal Eden Fiilin Ağır Kusur Kaynaklı Olması:

Kartel tazminatının talep edilebilmesi için rekabet ihlali, tarafların anlaşmasından ya da kararından veyahut ağır ihmallerinden doğmuş olmalıdır. Kısaca, kartel tazminatının talep edilebilmesi için fiilin ağır kusurdan kaynaklanması gerekir.

• Anlaşma, karar, piyasaya girişin engellenmesi, üretimin sınırlandırılması gibi rekabet ihlalleri[11]; ile
• Hâkim durumundaki teşebbüsün hedef indirimini rakiplerinin mallarının satılmasını bertaraf etmek amacıyla uygulaması gibi rekabet ihlallerinde[12] ağır kusur olduğu sayılarak ve kartel tazminatı talep edilebilir hale gelir[13].

5. Rekabeti İhlal Eden Fiil ile Zarar Arasında Sebep Sonuç İlişkisi Kurulması:

Rekabetin ihlali sonuncuda bir zarar ortaya çıkmışsa ve bu zarar ile rekabeti ihlal eden fiil arasında sebep sonuç ilişkisi kurulabiliyorsa ancak o zaman kartel tazminatı talep edilebilir. Ancak rekabet ihlali oluşturacak fiyat tespiti anlaşmaları neticesinde fiyatlarda meydana gelen artışlar sebebiyle zarar görenler tarafından açılan tazminat davalarında, onların bu artışta enflasyonun ya da maliyetlerdeki

artışların etkili olduğunu iddia ettikleri hallerde sebep sonuç ilişkisi kurulmayabilir ve kartel tazminatı talebi reddedilebilir[14].

3. Sonuç

İşbu bilgi bülteninde kartel tazminatını şartlarından bahsedilmiştir. Bahsedilen şartların somut olayda varlığının ve dolayısıyla teşebbüsün sorumluluğunun tayin edilmesi titizlik ve teknik bilgiye ihtiyaç duyulan bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Şayet sorumluluğun tayini titizlik ve teknik bilgiyle irdelenmez ise teşebbüsün, ortaya çıkan zararı üç katı tutarında tazmin etmesi tehlikesi gündeme gelecektir.

Saygılarımızla,

Gülaç Hukuk Bürosu