1. Giriş

Sigortacının halefiyeti, zarar sigortaları ile ilgili genel olarak 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) ile düzenlenmişken,[1] 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu (“KTK”) da bir pasif sigortası niteliğinde olmak üzere, zorunlu mali mesuliyet sigortası (trafik sigortası, ZMMS) yönünden benzer bir düzenleme öngörmüştür[2].

Bu iki düzenleme arasında önemli farklılıklar bulunmakta olup; işbu bilgi bültenimizde KTK kapsamında sigortacının halefiyeti ve rücu hakkı ele alınacaktır.

2. Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası) Nedir?

Bir sorumluluk sigortası niteliğinde olan zorunlu mali mesuliyet sigortası, KTK’da[3] düzenlenmiş özel bir sigorta türü olup bir tür kaza sigortasıdır.

Bu sigortanın amacı, trafik kazaları nedeniyle üçüncü kişilerin uğrayacakları zararların kolayca temin edilebilmesi olduğu gibi; zarardan sorumlu olan motorlu araç işleteninin kaza riskine karşı ekonomik bakımdan korunmasıdır.

Sigorta, kaza sigortası dalında çalışmaya yetkili olan sigorta şirketleri tarafından yapılır.  Sigorta primleri, araçların cinsine göre sigortanın en az tutarları üzerinden yapılır ve primleri bir defada ve peşin olarak alınır.

Sigorta karşılığı olarak sigorta edilen aracın neden olacağı bir trafik kazasında üçüncü kişinin uğrayacağı (sigorta kapsamındaki) zarar, sigorta limiti dâhilinde karşılanır.

3. Sigortacının Sorumluluğunun Şartları Nelerdir?

KTK’ya göre, sigortacının işletenin yerine geçerek doğan zararı tazmin etmesinin belli şartları vardır. Bu şartlar genel şartlar ve özel şartlar olarak ikiye ayrılmaktadır.

Genel Şartlar:

5. Bir zararın doğmuş olması
5. Zararın bir trafik kazasından doğmuş olması
5. Kaza ve zarara bir motorlu aracın sebep olması
5. Kaza (zarar) ile motorlu araç arasında uygun illiyet bağı varlığı

Özel Şartlar:

5. Trafik kazasında doğan zararın, aracın işletilmesinden veya işletilme halinde olmayan araçlarda işletenin veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin kusurundan ya da araçtaki bozukluktan veya kazadan sonra yapılan yardım fiilinden ileri gelmesi

KTK[4] zarardan kural olarak aracın işletenini sorumlu tutarak, bir motorlu aracın işletilmesi, bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteninin ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibinin, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olacağı öngörülmüştür.

Buna göre zararı tazmin eden sigorta şirketi, şartları varsa motorlu aracın işletenine ve bağlı olduğu teşebbüs sahibine ödemiş olduğu tazminat bedeli için rücu edebilecektir.

5. İşletenin Kurtuluş Kanıtı Getirememesi

İşleten, kendisinin veya eylemlerinden sorumlu tutulduğu kişilerin kusuru bulunmaksızın ve araçtaki bir bozukluk kazayı etkilemeksizin kazanın illiyet bağını kesen sebeplerden biri yüzünden meydana geldiğini ispat ederek sorumluluktan kurtulabilir ve sorumluluktan kurtulabilmesi için bu şartlardan her ikisini birden kanıtlanması gerekir. Sorumluluk belirlenirken işletenin ve eylemlerinden sorumlu tutulduğu kişilerin her türlü kusuru göz önüne alınacaktır[5].

4. Sigortacının Halefiyet ve Rücu Hakkı Nedir?

5. Halefiyet Hakkı

Sigortacının halefiyeti; sigortacının, sigorta bedelini zarar görene ödedikten sonra hukuken sigorta ettiren yerine geçmesi ve tazmin ettiği zarar ölçüsünde, zarardan sorumlu olan kişilere karşı, halefiyet hakkına istinaden rücu hakkını kullanmasıdır. Sigortalının gerçekleşen zarardan dolayı diğer sorumlulara karşı dava hakkı olması ihtimalinde; sigortacı, sigorta tazminatı ödedikten sonra hukuken sigortalı yerine geçerek, sigortalının sahip olduğu haklara halef olur.

Zorunlu mali mesuliyet sigortasında halefiyet KTK gereği[6] faillerden her birinin, aynı zarardan sorumlu olduğu hallerde söz konusu olur. Bu durumda, sigorta tazminatını ödeyen sigortacı, ödediği tazminat ile sınırlı olarak, sigortalının kusuruna isabet eden tazminat miktarının üzerinde kalan miktar için diğer sorumlulara, sorumluluk hükümleri çerçevesinde, halefiyet hakkına dayanarak rücu edebilir.[7]

5. Rücu Hakkı

Sigorta şirketi, zarar gören üçüncü kişi/kişilere karşı yaptığı ödemeler oranında bizzat kendi sigorta ettirenine rücu edebilir[8]. KTK’da öngörülen düzenleme, Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası Genel Şartları ile de düzenlenmiş ve sigortacının inde sigorta ettirenine rücu edebilme şartları belirlenmeye çalışılmıştır[9].

Buna göre;

5. Tazminatı gerektiren olay, sigortalının veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin kasti bir hareketi veya ağır kusuru sonucunda meydana gelmiş ise,
5.  Tazminatı gerektiren olay, aracın ilgili mevzuat hükümlerine göre gereken ehliyetnameye sahip olmayan veya geçerliliğini yitirmiş sürücü sertifikasına sahip ya da ehliyetine geçici/sürekli el konulmuş kimseler tarafından sevk edilmesi veya trafik kurallarının ağır kusur ile ihlali sonucunda meydana gelmiş ise,
5. Aracın, uyuşturucu madde veya ilgili mevzuatta belirlenen seviyenin üzerinde alkollü içki almış kişilerce veya aynı mevzuatta alkollü içki alamayacağı belirtilen kişilerce alkollü içki alınmak suretiyle kullanılması sırasında meydana gelen zararlar,
5. Tazminatı gerektiren olay, yolcu taşımaya ruhsatlı olmayan araçlarda yolcu taşınması veya yetkili makamlarca tespit edilmiş olan istiap haddinden fazla yolcu veya yük taşınması veya patlayıcı, parlayıcı ve tehlikeli maddeleri taşıma ruhsatı bulunmayan araçlarda, bu maddelerin parlama, tutuşma ve infilakı yüzünden meydana gelmiş ise,
5. Sigortalının rizikonun gerçekleşmesi halinde bu genel şartların B.1. maddesinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmemesinden dolayı zarar ve ziyan miktarında bir artış olursa,
5. Tazminatı gerektiren olayın aracın çalınması veya gasp edilmesi sonucunda olması halinde, çalınma veya gasp edilme olayında sigortalının kendisinin veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin kusurlu olduğu tespit edilirse,
5. Bedeni hasara neden olan trafik kazalarında sigortalının veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin, tedavi veya yardım amaçlı sağlık kuruluşuna gitme, can güvenliği nedeniyle uzaklaşma gibi zorunlu haller hariç olmak üzere, olay yerini terk etmesi veya kaza tutanağı, alkol raporu vb. kazanın oluş koşullarına ilişkin gereken belgelerin düzenlenmesi yükümlülüğüne aykırı davranması halinde[10],

ödemede bulunan sigortacı, sigorta sözleşmesine ve bu sözleşmeye ilişkin kanun hükümlerine göre, tazminatın kaldırılmasını veya azaltılmasını sağlayabileceği oranda kazaya sebebiyet veren sigortalıya rücu edebilir.

5. Sonuç

İşbu bilgi bültenimizde zorunlu mali mesuliyet sigortası kapsamında sigortacının halefiyeti ve rücu hakkı ele alınmıştır. Bu iki ilke hukuki güvenliği sağlamak ve sigortalının kusurlu davranışlarını önlemek amacıyla düzenlenmiş olup sigorta şirketlerinin haklarının korunmasına olanak tanımaktadır. Ancak, bu hakların kullanılması için belirli hukuki şartların gerçekleşmesi ve somut olay bazında değerlendirme yapılması gerekmektedir.

Saygılarımızla,

Gülaç Hukuk Bürosu