1. Giriş

Soy bağı 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (“TMK”) tarafından hukuk dilimize kazandırılan bir terim olup biri geniş diğeri dar olmak üzere iki farklı anlamda kullanılır.

Dar anlamda soy bağı:

5. Ana ile çocuk arasında: doğumla ya da evlat edinme yoluyla;
5. Baba ile çocuk arasında: babalık karinesi, tanıma, evlat edinme ve babalık davası sonucunda verilen babalık hükmü yoluyla kurulabilir.

İşbu bilgi bülteninde TMK’da düzenlenmiş olan dar anlamda soy bağını esas alarak soy bağının reddi, tanıma ve babalık davalarını incelenecektir.

2. Soy Bağının Reddi

TMK çerçevesinde[1] evlilik birliğinde veya evlilik birliğinin sona ermesinden itibaren 300 gün içerisinde doğan çocuğun baba ile soy bağı kurduğu varsayılmakta olup buna “babalık karinesi” denilmektedir. Babalık karinesi ancak soy bağının reddi davası açılarak çürütülebilir.  

Soy bağının reddi davasını 2023 yılına kadar sadece çocuk ve baba açabiliyorken Anayasa Mahkemesi verdiği bir kararla[2] babalık karinesinin çürütülmesinde annenin de menfaati bulunduğundan anneye de bu davayı açma hakkı tanımıştır. Buna ek olarak kocanın akıl sağlını kaybetmesi, ölmesi veya gaipliğine karar verilmesi durumlarına özgü olmak üzere kocanın altsoyu, annesi, babası veya baba olduğunu iddia eden kişiler de soy bağı reddi davası açabilirler.

TMK uyarınca[3] soy bağının reddi davası;

5. Koca, tarafından doğumu ve baba olmadığını veya ananın gebe kaldığı sırada başka bir erkek ile cinsel ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten başlayarak
5. Çocuk ise ergin olduğu tarihten başlayarak en geç bir yıl içinde dava açmak zorundadır.

3. Tanıma

Tanıma ise evlilik dışı doğmuş bir çocuğun, baba tarafından tanınması suretiyle soy bağının kurulmasıdır. TMK gereğine[4] tanıma için baba tarafından nüfus memuruna veya mahkemeye yazılı başvuruda bulunulması ya da resmi senette veya vasiyetnamede çocuğu tanıdığının beyan edilmesi gerekmektedir.

Dolayısıyla evlilik birliği içerisinde doğmuş çocuk veya ana rahmine düşmüş çocuğun tanınması ilk etapta mümkün olmayacaktır. Böyle bir durumda soy bağının kurulması ancak çocuk tarafından soy bağının reddi davası açılarak başka bir erkekle olan soy bağının kesilmesi ve akabinde baba tarafından evlilik dışı doğan çocuğun tanınması gerekecektir.

Babanın evlilik dışında doğan çocuğu tanıması için herhangi bir zaman sınırı bulunmakta olup baba her zaman çocuğu tanımayı gerçekleştirebilir.

Tanıyanın iradesini sakatlayan sebeplerin mevcudiyeti halinde baba tarafından gerçekleştirilen tanıma, çocuğa ve anaya karşı iptal davası açılmak sureti ile iptal edilebilir[5]. Yine, ana, çocuk ve çocuğun ölümü halinde altsoyu, Cumhuriyet savcısı, hazine ve diğer ilgililerce tanıyana, tanıyan ölmüşse mirasçılarına karşı tanımanın iptalini talep edebilirler.

Tanımanın iptali davası açma hakkı

5. Tanıyan tarafından iptal sebebin öğrenildiği veya irade sakatlığının ortadan kalktığı tarihten başlayarak
5. İlgiler tarafından ise tanıyanın çocuğun babası olamayacağı öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her halde tanımanın üzerinden beş yıl geçmekle düşer.

4. Babalık Davası

Babalık davasının amacı, evlilik dışında doğan bir çocukla babası arasında soy bağının belirlenmesidir. Baba evlilik birliği dışında doğmuş çocuk ile soy bağının kurulmasını istemeyerek çocuğu tanımayabilir. Bu durumda evlilik dışında doğmuş çocuğun babasının belirlenerek soy bağının kurulması için babalık davası açılması gerekecektir.

Babalık davası açabilmesi için

5. Çocuk ile anne arasında halihazırda mevcut bir soy bağının bulunması
5. Evlilik dışında doğan çocuğun başka bir erkekle soy bağının bulunmaması ve
5. Bu durumun hazineye ve Cumhuriyet Savcısına ihbar edilmesi gereklidir.

Babalık davasında mahkeme babalık kararını davalının (baba olduğu iddia edilen kişinin), çocuğun doğumundan önceki 300. – 180. gün arasında ana ile cinsel ilişkide bulunmuş olduğu varsayımına dayanarak vermektedir.[6] Davalı, çocuğun babası olmadığını bir başkasının çocuğu olma olasılığının daha fazla olduğunu ispatlarsa varsayım geçerliliğini kaybedeceğinden davacı iddiasını ispatlayamamış sayılacaktır.[7]

Babalık davası çocuğun doğumundan önce veya sonra açılabilmektedir[8]. İlave olarak bu dava

5. çocuk tarafından her zaman[9],
5. ana tarafından ise çocuğun doğumundan itibaren bir yıl içinde açılmalıdır. Bir yıllık süreden sonra ananın dava hakkı düşer.

5. Sonuç

Evlilik birliği içerisinde doğan veya evlilik birliğinin sona ermesinden itibaren 300 gün içerisinde doğan çocuk, babalık karinesi gereğince baba ile soy bağı kurmuş sayılmaktadır.

Evlilik birliği içerisinde doğmamış çocuğun soy bağı kurmasında ise farklı hukuki yollar vardır. Babanın evlilik dışı doğan çocuğu tanımasıyla birlikte soy bağı kurulabilir. Bir diğer yol olan babalık davasıyla çocuk veya ana mahkeme kararıyla babanın tespitini isteyebilir.

Tanıma ve babalık davası için çocuğun başka bir erkekle soy bağının bulunmaması gereklidir. Çocuğun başka bir erkekle soy bağı bulunuyorsa ilk öncelikle soy bağının reddi davasıyla bu bağın ortadan kaldırılması gerekir. Daha sonrasında baba tanıma işlemiyle, ana veya çocuk babalık davasıyla soy bağı kurabilir.

Saygılarımızla,

Gülaç Hukuk Bürosu