Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında 7251 sayılı Kanun (“Torba Yasa”) 28.07.2020 tarihli ve 31199 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yayımlandığı tarihte yürürlüğe girmiştir. Torba Yasa ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (“HMK”) üzerinde çeşitli değişiklikler yapılmıştır.

1.  Görevsizlik veya Yetkisizlik Kararı Üzerine Yapılacak İşlemler
Torba Yasa ile ilk derece mahkemesi tarafından yetkisizlik veya görevsizlik kararı verilmesi akabinde, bu karar kesin ise kararın tebliğinden itibaren iki hafta içinde kararı veren mahkemeye başvurulması ve dava dosyasının görevli ya da yetkili mahkemeye gönderilmesinin talep edilmesi gerektiği düzenlenmiştir.
Taraflarca görevli veya yetkili mahkemeye gönderilmesinin talep edilmediği durumlarda ise davanın mahkemeler tarafından resen davanın açılmamış sayılmasına ilişkin mahkemelere yetki verilmiştir.

2.  Aleniyet İlkesi
Duruşmaların bir kısmının veya tamamının gizli olarak yapılmasına ancak genel ahlakın veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı durumlarda, taraflardan birinin talebi üzerine yahut resen mahkemece karar verilebilir hükmüne, “yahut yargılama ile ilgili kişilerin korunmaya değer üstün bir menfaatinin kesin olarak gerekli kıldığı hallerde…” şeklinde ekleme yapılarak aleniyet ilkesinin istisnaları genişletilmiştir.

3.  Hakimin Reddi
Torba Yasa ile hakimin ret sebepleri genişletilerek uyuşmazlıkta arabuluculuk veya uzlaştırmacılık yapmış bulunması hakimin ret sebebi olarak belirtilmiştir.
“Ret sebepleri sabit olmasa bile, merci bunu muhtemel görürse, ret talebini kabul edebilir. Ret sebepleri hakkında yemin teklif olunamaz. Bu sebepler aleyhine ancak hükümle birlikte kanun yoluna başvurulabilir.” maddeleri ret usulünden çıkarılmıştır.
Torba Yasa ile ret sebebi sabit olmasa bile, merci bunu muhtemel görürse, ret talebini kabul edebileceği ve ret sebepleri hakkında yemin teklif olunamayacağı düzenlenmiştir.

4.  Kesin Süre
Belirlenen süreyi geçirmiş olan tarafın yeniden süre isteyebileceği hükmü Torba Yasa ile iptal edilmiş olup Hakim’in, tayin ettiği kesin süreye konu olan işlemi hiçbir duraksamaya yer vermeyecek şekilde açıklayacağı ve süreye uyulmamasının hukuki sonuçlarını açıkça tutanağa geçirilerek ihtar edileceği düzenlenmiştir. Kesin olduğu belirtilmeyen süreyi geçirmiş olan taraf yeniden süre isteyebilecektir. Bir başka deyişle düzenleme ile hakim tarafından verilen kesin sürenin kesinliğinin hâkim tarafından ihtar edilmesi zorunluluğu getirilmiştir.

5.  Belirsiz Alacak Davası
Torba Yasa ile tespit davasının açılmasında hukuki yararın kesin kanuni karinesini teşkil etmesi durumu iptal edilmiştir. Torba Yasa uyarınca belirsiz alacak davasında iddianın genişletilmesi yasağına tabi olmaksızın talebin değiştirilebilmesine bir sınırlama getirilmiştir. Değişiklik ile karşı tarafın verdiği bilgi veya tahkikat sonucu alacağın miktarı veya değerinin tam ve kesin olarak belirlenebilmesinin mümkün olması halinde, hakim tarafından tahkikat sona ermeden verilecek iki haftalık kesin süre içinde davacı, iddianın genişletilmesi yasağına tabi olmaksızın talebini tam ve kesin olarak belirleyebilecektir. Aksi takdirde dava, talep sonucunda belirtilen miktar veya değer üzerinden görülüp karara bağlanacaktır.

6.  İlk İtirazlar
İş Bölümü itirazı, ilk itirazlar arasından Torba Yasa ile çıkarılmıştır. Düzenleme ile yalnızca kesin yetki kuralının bulunmadığı hallerde yetki itirazı ve uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözümlenmesi gerektiği itirazı ilk itiraz olarak nitelendirilecektir.

7.  Harç ve Gider Avansının Ödenmesi
Torba Yasa ile “Taraflardan her birinin ikamesini talep ettiği delil için mahkemece belirlenen delil avansına ilişkin 324. madde hükümleri saklıdır.” şeklinde düzenleme yapılmıştır.

8.  Davanın Geri Alınması
Davacı, hüküm kesinleşinceye kadar, ancak davalının açık rızası ile davasını geri alabilmekte olup Torba Yasa ile böyle bir durumda davanın açılmamış sayılmasına karar verileceği düzenlenmiştir.

9.  Dava Konusunun Devri
Davanın açılmasından sonra dava konusunun davacı tarafından devredilmesi halinde; davanın, davacı aleyhine sonuçlanması halinde devreden ve devralanın yargılama giderlerinden müteselsilen sorumlu olacağı belirtilmiştir.

10.  Cevap Dilekçesini Verme Süresi
Torba Yasa ile cevap dilekçesi için ek süre verilmesi durumlarında sürenin başlangıcının cevap süresinin bitimi olarak hesaplanacağı belirlenmiştir.
Cevap dilekçesini verme süresine ilişkin olarak durum ve koşullara göre cevap dilekçesinin bu süre içinde hazırlanmasının çok zor yahut imkânsız olduğu durumlarda, yine bu süre zarfında mahkemeye başvuran davalıya, bir defaya mahsus olarak cevap süresinin bitiminden itibaren işlemeye başlamak ve bir ayı geçmemek üzere ek bir süre verilebilir.

11.  Ön İnceleme Duruşmasına Davet
Ön inceleme duruşmasına davet hususunda ihtar edilecek hususlar Torba Yasa ile değiştirilmiştir. Yeni düzenleme ile ön inceleme duruşmasına davet için aşağıda sıralanan hususlar ihtar edilecektir.
 Duruşma davetiyesine ve sonuçlarına ilişkin diğer hususlar,
 Tarafların sulh için gerekli hazırlığı yapmaları,
 Duruşmaya sadece taraflardan birinin gelmesi ve yargılamaya devam etmek istemesi durumunda gelmeyen tarafın yokluğunda yapılan işlemlere itiraz edemeyeceği,
 Davetiyenin tebliğinden itibaren iki haftalık kesin süre içinde tarafların dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz sunmadıkları belgeleri mahkemeye sunmaları veya başka yerden getirtilecek belgelerin getirtilebilmesi amacıyla gereken açıklamayı yapmaları, bu hususların verilen süre içinde yerine getirilmemesi hâlinde o delile dayanmaktan vazgeçmiş sayılacaklarına karar verileceği

12.  Ön İnceleme Duruşması
Torba Yasa ile hakime tarafları sulh ve arabuluculuğa teşvik etmesi yükümlülüğüne ek olarak “sulh ve arabuluculuğun esasları, süreci ve hukuki sonuçları hakkında aydınlatma yükümlülüğü getirilmiştir.  
Ek olarak 139. madde uyarınca yapılan ihtara rağmen dilekçelerinde gösterdikleri belgeleri sunmayan veya belgelerin getirtilmesi için gerekli açıklamayı yapmayan tarafın bu delillere dayanmaktan vazgeçmiş sayılmasına karar verileceği düzenlenmiştir.

13.  İddia ve Savunmanın Genişletilmesi veya Değiştirilmesi
Torba Yasa ile ön inceleme aşamasında karşı tarafın açık muvafakati ile iddia ve savunmanın genişletilmesi imkânı ortadan kaldırılmıştır. Taraflardan birisinin ön inceleme duruşmasına gelmediği durumlarda diğer tarafa iddia ve/veya savunmasını genişletme hakkını veren ifade de iptal edilmiştir.
Taraflar, cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçeleri ile serbestçe iddia veya savunmalarını genişletebilir yahut değiştirebilmekte olup dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra iddia veya savunma genişletilemeyecek yahut değiştirilemeyecektir.

14.  Tarafların Duruşmaya Daveti
Tahkikata ek olarak sözlü yargılamaya davet Torba Yasa ile getirilmiştir. Ek olarak Torba Yasa ile davet edilip de özrü olmaksızın gelmeyen tarafın tahkikatın sona erdiği duruşmada sözlü yargılamaya geçileceği, sözlü yargılama için duruşmanın ertelenmesi halinde taraflara ayrıca davetiye gönderilmeyeceği ve 150. madde hükmü saklı kalmak kaydıyla, yokluklarında hüküm verileceği bildirileceği düzenlenmiştir.  

15.  Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla veya Başka Yerde Duruşma İcrası
Mahkeme, taraflardan birinin talebi üzerine talep eden tarafın veya vekilinin, aynı anda ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla bulundukları yerden duruşmaya katılmalarına ve usul işlemleri yapabilmelerine karar verebilecek olup mahkeme resen veya taraflardan birinin talebi üzerine; tanığın, bilirkişinin veya uzmanın aynı anda ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla bulundukları yerden dinlenilmesine karar verebilecektir.
Ek olarak Torba Yasa uyarınca mahkeme, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri dava ve işlerde ilgililerin, aynı anda ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla bulundukları yerden dinlenilmesine resen karar verebilecektir.

16.  Islahın Zamanı ve Şekli
Torba Yasa ile Yargıtay’ın bozma kararından veya bölge adliye mahkemesinin kaldırma kararından sonra dosya ilk derece mahkemesine gönderildiğinde, ilk derece mahkemesinin tahkikata ilişkin bir işlem yapması hâlinde tahkikat sona erinceye kadar da ıslah yapılabileceği ancak bozma kararına uymakla ortaya çıkan hukuki durum ortadan kaldırılamayacağı düzenlenmiştir.

17.  Toplu Mahkemelerde Tahkikat
Torba Yasa ile “Toplu Mahkemelerde Tahkikat” isimli yeni bir hüküm getirilerek usul ve esasları düzenlenmiştir.

18.  Sözlü Yargılama
Torba Yasa ile Mahkeme’nin, tahkikatın bittiğini tefhim etmesinin akabinde aynı duruşmada sözlü yargılama aşamasına geçecek olup taraflardan birinin talebi üzerine duruşma iki haftadan az olmamak üzere ertelenebileceği belirtilmiştir. Hazır bulunsun veya bulunmasın sözlü yargılama için taraflara ayrıca davetiye gönderilmeyecektir.

19.  İmza Atamayanların Durumu
“İmza atamayanlar” için HMK’da mevcut düzenleme Torba Yasa ile “Okuma ve yazma bilmediği için imza atamayanlar” için olarak değiştirilmiştir.Ek olarak okuma ve yazma bildiği halde imza atamayanların mühür veya bir alet ya da parmak izi kullanmak suretiyle yapacakları hukuki işlemleri içeren belgelerin senet niteliğini taşıyabilmesi için noterler tarafından onaylanmasına veya düzenlenmesine bağlı olacağı belirtilmiştir.

20.  Belgelerin Halefler Aleyhine Kullanılması ve Adi Senetlerin Üçüncü Kişiler İçin Hüküm İfade Etmesi
Torba Yasa ile bir adi senet bakımından, kendisine ibraz olunduğu noter veya yetkili memur tarafından usulüne uygun olarak onaylanmış ise ibraz tarihinin, resmi bir işleme konu olmuşsa işlem tarihinin, imza edenlerden biri ölmüşse ölüm tarihinin, imza edenlerden birinin imza etmesine fiilen imkân kalmamışsa bu imkânı ortadan kaldıran olayın meydana geldiği tarihin üçüncü kişiler hakkında da hüküm ifade edeceği düzenlenmiştir. Adi senette bahsedilen diğer senetlerin tarihleri, üçüncü kişiler hakkında ancak son senet tarihinin onaylanmış olduğunun kabul edildiği tarihte hüküm ifade edecektir.

21.  Ticari Defterlerin İbrazı ve Delil Olması
HMK’da yer alan “ilgili hususta hiçbir kayıt içermemesi” ifadesi “diğer tarafın ticari defterini ibraz etmemesi” şeklinde değiştirilmiştir. “Diğer tarafın ikinci fıkrada yazılan şartlara uygun olarak tutulan ticari defterlerinin, ilgili hususta hiçbir kayıt içermemesi halinde ticari defterler, sahibi lehine delil olarak kullanılamaz” ifadesi eklenmiş olup ticari defterlerin sahibi lehine delil olarak kullanılmasının koşulları ağırlaştırılmıştır.

22.  Bilirkişi Raporuna İtiraz
Torba Yasa ile Bilirkişi raporuna karşı talebin bu süre içinde hazırlanmasının çok zor veya imkansız olması ya da özel yahut teknik bir çalışmayı gerektirmesi halinde yine bu süre içinde mahkemeye başvuran tarafa, sürenin bitiminden itibaren işlemeye başlamak, bir defaya mahsus olmak ve iki haftayı geçmemek üzere ek süre verilebileceği düzenlenmiştir.

23.  Keşfin Yapılması
Keşfin yeri ve zamanının mahkeme tarafından tespit edileceği hükmüne Torba Yasa ile keşfin kapsamı da dahil edilmiştir. Ayrıca, keşif tutanağına, hakimin keşif konusu ve mahalliyle ilgili gözlemleri de yazılacaktır.

24.  Hükmün Tamamlanması
Taraflardan her biri, nihai kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde, yargılamada ileri sürülmesine veya kendiliğinden hükme geçirilmesi gerekli olmasına rağmen hakkında tamamen veya kısmen karar verilmeyen hususlarda, ek karar verilmesini isteyebilecek olup bu karara karşı kanun yoluna başvurulabilecektir.

25.  Feragat ve Kabulün Zamanı
Feragat veya kabul, hükmün verilmesinden sonra yapılmışsa, taraflarca kanun yoluna başvurulmuş olsa dahi, dosya kanun yolu incelemesine gönderilmeyecektir ve ilk derece mahkemesi veya bölge adliye mahkemesince feragat veya kabul doğrultusunda ek karar verilecektir.
Feragat veya kabul, dosyanın temyiz incelemesine gönderilmesinden sonra yapılmışsa, Yargıtay temyiz incelemesi yapmaksızın dosyayı feragat veya kabul hususunda ek karar verilmek üzere hükmü veren mahkemeye gönderecektir.

26.  Sulhun Zamanı
Torba Yasa ile sulhun hükmün verilmesinden sonra yapılması halinde taraflarca kanun yoluna başvurulmuş olsa dahi, dosya kanun yolu incelemesine gönderilmeyeceği ve ilk derece mahkemesi veya bölge adliye mahkemesince sulh doğrultusunda ek karar verileceği düzenlenmiştir.
Sulhun dosyanın temyiz incelemesine gönderilmesinden sonra yapılması halinde Yargıtay temyiz incelemesi yapmaksızın dosyayı sulh hususunda ek karar verilmek üzere hükmü veren mahkemeye gönderecektir.

27.  Dilekçelerin Verilmesi
Torba Yasa ile dilekçelerin verilmesine ilişkin olarak davalıya bir defaya mahsus olmak üzere ve iki haftayı geçmemek üzere verilecek ek sürenin başlangıcı “cevap süresinin bitiminden itibaren” olarak belirlenmiştir.

28.  Yargılama Giderlerinin Kapsamı
Yargılama giderlerinde yer alan celse harcı, başvurma harcı olarak değiştirilmiştir.

 29.  Esastan Sonuçlanmayan Davada Yargılama Gideri
Gönderme kararından sonra davaya bir başka mahkemede devam edilmesi hâlinde, yargılama giderlerine o mahkeme hükmedeceği hükmü madde metninden çıkarılmış olup görevsizlik veya yetkisizlik kararından sonra davaya bir başka mahkemede devam edilmesi hâlinde, yargılama giderlerine o mahkeme hükmedecektir.

30.  İstinaf Yoluna Başvurulabilen Kararlar
İlk derece mahkemelerinin nihai kararları ve ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz taleplerinin reddi kararları, karşı tarafın yüzüne karşı verilen ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararları, karşı tarafın yokluğunda verilen ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararlarına karşı yapılan itiraz üzerine verilen kararları için istinaf yoluna başvurulabileceği düzenlenmiştir.

 31.  Duruşma Yapılmadan Verilecek Kararlar
Mahkeme tarafından uyuşmazlığın çözümünde etkili olabilecek ölçüde önemli delillerin toplanmamış veya değerlendirilmemiş olması ya da talebin önemli bir kısmı hakkında karar verilmemiş olması durumunda duruşma yapılmadan kesin olarak karar verileceği belirtilmiştir.  

32.  Duruşma Yapılması ve Karar Verilmesi
Torba Yasa ile madde metnine yeni fıkra eklenerek duruşma sonunda bölge adliye mahkemesinin istinaf başvurusunu esastan reddetmek veya ilk derece mahkemesi hükmünü kaldırarak yeniden hüküm kurmak dahil gerekli kararları vereceği düzenlenmiştir.

33.  Duruşmaya Gelinmemesi Ve Giderlerin Ödenmemesi
Duruşma gününe kadar ödenmesi gerekliliğine tabi olan giderin ödenmesi için iki haftadan az olmamak üzere verilecek kesin süre içinde ödenmesi yükümlülüğü getirilmiştir.
Belirlenen giderin, verilen kesin süre içinde yatırılmış olması kaydıyla, taraflar mazeretsiz olarak duruşmaya katılmadıkları taktirde tahkikat yokluklarında yapılarak karar verilecek olup belirlenen gider, süresi içinde yatırılmadığı takdirde, dosyanın mevcut durumuna göre karar verilecektir. Ön görülen tahkikat yapılmaksızın karar verilmesine olanak bulunmayan hallerde başvurunun reddedileceği belirtilmiştir.

34.  Karar ve Tebliği
Torba Yasa ile Bölge Adliye Mahkemesi’nin, başvurunun esastan reddi kararında, ileri sürülen istinaf sebeplerini özetlemek ve ret sebeplerini açıklamak kaydıyla, kararın hukuk kurallarına uygunluk gerekçesini göstermekle yetinebileceği belirtilmiştir.
Temyizi kabil olmayan kararlar ilk derece mahkemesi tarafından, temyizi mümkün olan kararlar ise bölge adliye mahkemesi tarafından “resen” tebliğe çıkarılacaktır.

35.  Temyiz Edilemeyen Kararlar
Torba Yasa ile temyiz edilemeyen kararların istisnalarının kapsamı genişletilmiştir ve kira ilişkisinden doğan ve miktar veya değeri itibarıyla temyiz edilebilen alacak davaları ile kira ilişkisinden doğan diğer davalardan üç aylık kira tutarı temyiz sınırının üzerinde olan davalar temyiz edilebilecektir.
Ek olarak yargı çevresi içinde bulunan ilk derece mahkemelerinin görev ve yetkisi hakkında verilen kararlar ile yargı yeri belirlenmesine ilişkin kararlara ilişkin temyiz yoluna başvurulamayacağı belirtilmiştir.
Son olarak HMK’nın 353. maddesinin maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında verilen kararlara karşı da temyiz yoluna başvurulamayacağı belirtilmiştir.

36.  İhtiyati Tedbir Kararı
Torba Yasa ile ihtiyati tedbir talebinin reddi kararı gerekçeli olarak verileceği ve bu karara karşı kanun yoluna başvurulabileceği düzenlenmiştir. Yüzüne karşı aleyhine ihtiyati tedbir kararı verilen taraf da kanun yoluna başvurabilecek olup bu başvurular öncelikle incelenerek ve kesin olarak karara bağlanacaktır.

37.  İhtiyati Tedbir Kararının Uygulanması
Kararın verildiği tarihten itibaren ihtiyati tedbir için sürenin başlayacağı düzenlemesi “İhtiyati tedbir kararının uygulanması, bu kararın, tedbir isteyen tarafa tefhim veya tebliğinden itibaren bir hafta içinde talep edilmek zorundadır.” şeklinde değiştirilmiştir.

38.  İhtiyati Tedbir Kararına Karşı İtiraz
Torba Yasa ile esas hakkında dava açıldıktan sonra, itiraz hakkında, bu davaya bakan mahkemece karar verileceği belirtilmiştir.

 39.  Tedbire Muhalefetin Cezası
Torba Yasa ile ihtiyati tedbire muhalefetin cezasına ilişkin usul ve esaslarda değişiklik yapılmıştır. İhtiyati tedbir kararının uygulanmasına ilişkin emre uymayan veya tedbir kararına aykırı davranan kimse, ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren altı ay içinde şikâyet edilmesi üzerine, altı aya kadar disiplin hapsi ile cezalandırılacaktır. İhtiyati tedbir kararı veren mahkeme; esas hakkındaki dava açılmışsa, bu davanın görüldüğü mahkemedir.

40.  Delil Tespiti Talebi ve Karar
Torba Yasa ile delil tespitinin yapılmasından sonra, tespit tutanağı ve varsa bilirkişi raporunun bir örneği mahkemece karşı tarafa resen tebliğ olunacağı düzenlenmiştir.

41.  Hakem Kararının Şekli, İçeriği Ve Saklanması
Torba Yasa uyarınca hakem kararının, hakem, hakem kurulu başkanı veya ilgili tahkim kurumu tarafından taraflara bildirileceği ve kararın aslının dosya ile birlikte mahkemeye gönderileceği ve mahkeme tarafından saklanacağı düzenlenmiştir.

42.  Hakem Ücreti
Aksi kararlaştırılmadıkça hakem kararının düzeltilmesi, yorumlanması veya tamamlanması hâllerinde ek hakem ücreti ödenmeyeceği belirtilmiştir.

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu