1. Giriş

Günümüzde gelişen teknoloji sayesinde tüm verilerimiz kolayca kaydedilebilmektedir. Başta sosyal medya mecraları olmak üzere teknolojinin kullanıldığı her alanda bireyler hayatlarına ilişkin paylaşımlar yapmakta olup, bir kişinin kendi hayatına ilişkin yaptığı paylaşım, hakkında çıkan haber veya gündem olan bir konuya ilişkin yaptığı yorum ve sair veriler yıllarca saklanabilmektedir.

Kişisel verilerin kayıt altına alındığı ve hızlı bir şekilde paylaşılıp yayıldığı düşünüldüğünde ortadan kaldırılması oldukça güçtür. Bu kapsamda; kişinin hatırlanmasını istemediği, hayatını olumsuz etkileyen, toplumda dışlanmasına sebep olan verilerin “unutulma hakkı” kapsamında silinmesini talep etme hakkı bulunmaktadır.

2. Unutulma Hakkı Nedir?

Unutulma hakkı “bireyin geçmişte hukuka uygun olarak yayılmış ve doğru nitelikteki bilgilerinin zamanın geçmesine bağlı olarak erişimden kaldırılmasını ya da gündeme getirilmemesini talep edebilmesi” olarak tanımlanmaktadır.[1]  Unutulma hakkına ilişkin yargılamalarda özel hayatın gizliliği ile bilgi edinme hakkının karşı karşıya geldiği görülmektedir.[2]

Unutulma hakkına yönelik talep ilk defa Avrupa Birliği Adalet Divanı tarafından karara bağlanmıştır. İlgili kararda; “Arama motorunda yapılan aramada çıkan sonuçlar geçersiz, eksik, tamamen ilgisiz veya sonradan ilgisiz hale gelmiş ise arama motorları tarafından internet ortamına yüklenme amacını aşan söz konusu kişisel verilerin ve buna ilişkin sonuç listesinde yer alan bilgilerin silinmesi gerektiği” ifade edilmiştir. Ayrıca, kişinin özel hayatının gizliliği hakkının, arama motorunun ekonomik çıkarı ile söz konusu kişi adına yapılan arama üzerine kamunun bilgiye erişim hakkının üzerinde olduğu değerlendirmesinde bulunulmuş, bu kuralın yalnızca kamunun bilgiyi öğrenmesinde üstün bir yararı var ise uygulanmayacağı, verilerin işleme amacı bakımından yetersiz, ilgisiz olması veya bu amacı aşması, güncellenmemesi ve gereğinden uzun tutulmaması gerekliliği gibi nedenlerle silme talebinde bulunulabileceği vurgulanmıştır.

Ulusal hukukta ise unutulma hakkı 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun (“Kanun”) yürürlüğe girmesinden önce de yargı kararlarına konu olmuştur. Anayasa Mahkemesi 2013 tarihli bir başvuruda “İnternet haber arşivlerindeki kişisel verilere erişimin engellenerek kişilerin yaptıklarının unutulmasının sağlanması yönündeki talep unutulma hakkı olarak nitelendirilmiştir.” şeklinde karar vermiştir.[3]

Bunun yanı sıra Yargıtay 05.06.2017 tarihli bir kararında; “bir internet sitesinde yer alan haberin güncellik değerini yitirdiği, dolayısıyla haberin o tarihte “gerçeklik ve doğruluk” kriterlerini karşılamasının artık bir önemi kalmadığı, kamu yararına toplum hafızasında yer etmesi gibi bir etkisi olmadığı, unutulma hakkının ifade ve basın özgürlüğüne üstün tutulduğundan” bahisle unutulma hakkını, kişisel verilerin korunması hakkı içinde ele almıştır.[4]

3. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve Unutulma Hakkı İlişkisi

Kanun uyarınca Kanun’a uygun olarak işlenmiş olmasına rağmen, işleme sebeplerinin ortadan kalkması halinde kişisel veriler resen veya ilgili kişinin talebi doğrultusunda silinir, kişisel verileri işlenen her ilgili kişi veri sorumlusundan, kişisel verilerinin silinmesini talep edebilir[5]. Görüldüğü üzere, ilgili kişiler Kanun kapsamında kişisel verilerinin silinmesini istemek suretiyle unutulma hakkına yönelik taleplerinin yerine getirilmesini sağlamaktadır

Nitekim bu husus Kişisel Verilerin Korunması Kurul’unun (“Kurul”) 23.06.2020 T., 2020/481 Sayılı Kararında da düzenlenmiştir. İlgili kararda arama motorlarından ad ve soyadı ile yapılan aramalarda kişinin kendisiyle bağlantılı sonuçlara ulaşılmamasını isteme hakkının indeksten çıkarılma talebi olarak nitelendirildiği, arama motorlarının veri sorumlusu olduğu, ilgili kişinin temel hak ve özgürlükleri ile kamunun söz konusu bilgiyi edinmesinden sağlayacağı menfaatler arasında bir denge testi yapılması ve bunun sonucunda karar verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu kapsamda arama sonuçlarının indeksten çıkarılmasını isteyen ilgili kişilerin öncelikle arama motoruna başvuruda bulunmaları, veri sorumlusunun reddetmesi halinde Kurul’a şikâyette bulunabilecekleri aynı zamanda doğrudan yargı yoluna başvurmanın da mümkün olduğu açıklığa kavuşturulmuştur. 

Kurul, yukarıda bahsi geçen kararıyla birlikte kişilerin ad ve soyadı ile arama motorları üzerinden yapılan aramalarda çıkan sonuçların indeksten çıkarılmasına ilişkin değerlendirmede cevapları dikkate alınacak sorulara ilişkin ilişkin bir rehber yayınlamış olup^[6], ilgili sorular aşağıdaki gibidir:

5. İlgili kişi kamusal yaşamda önemli bir rol oynuyor mu?

5. Arama sonuçlarının öznesi bir çocuk mu?

5. Bilginin içeriği doğru mu?

5. Bilgiler kişinin çalışma hayatı ile mi ilgili?

5. Bilgi kişi hakkında hakaret, onur kırıcılık, iftira niteliği taşıyor mu?

5. Arama sonuçlarında yer alan bilgi özel nitelikli kişisel eri niteliği taşıyor mu?

5. Arama sonuçlarında ulaşılan bilgi güncel mi?

5. Arama sonucunda ulaşılan bilgi kişi hakkında önyargıya sebep oluyor mu?

5. Arama sonucunda yer alan bilgi kişi açısından bir risk doğuruyor mu?

5. Bilgi kişinin kendisi tarafından mı yayımlandı?

5. Orijinal içerik gazetecilik faaliyeti kapsamında işlenen erileri mi kapsıyor?

5. İlgili kişiye ilişkin bilgilerin yayımlanmasında yasal bir zorunluluk ar mı?

5. İlgili kişiye ilişkin bilgi ceza gerektiren bir suçla mı ilgili?

Unutulma hakkı, verilerin tamamen silinmesi anlamını taşımamaktadır. Hakkın kullanımında somut olayın niteliklerine göre “silme”, “yok etme veya anonim hâle getirme” veya “indeksten çıkarma” işlemleri uygulanabilecektir. Yok etme usulünde erişim tamamen engellenmekte iken indeksten çıkarmada kişinin adı soyadı ile yapılan aramada karşısına çıkmamaktadır. Ancak başka anahtar kelimelerle yine içeriğe erişmek mümkündür.

Uygulanacak yöntemler Kurul tarafından yukarıda yer alan kriterlere ve somut olaya göre değerlendirilmektedir.

D.          Unutulma Hakkı Kime Karşı İleri Sürülebilir?

Unutulma hakkına ilişkin talepler Kanun kapsamında veri sorumlusuna ileri sürülebileceği gibi veri işleme şartı olmaksızın üçüncü kişiler tarafından yayılan içeriklere ilişkin de öne sürülebilmektedir. Ancak bu hakkı kişisel verisi işlenen ilgili kişi kullanabilir.

Önemle belirtmek gerekir ki unutulma hakkı kapsamında Kurul tarafından yapılan değerlendirmelerde ilgili içeriklerin özel hayatın gizliliğini veya kişilik haklarını ihlal ya da suç teşkil edip etmediği hususları göz önünde bulundurularak ifade özgürlüğü açısından ele alınıp alınmayacağı noktasında değerlendirme yapılmaktadır. Kamu düzeni, kamu güvenliğinin sağlanması noktasında üstün hak değerlendirilmesi yapılmaktadır.

F.          Sonuç

Sosyal bir varlık olan insan, gelişen teknoloji vasıtasıyla çeşitli araçlar ile sosyal alanda var olmaya devam etmektedir. İnternetin günümüz dünyasında yadsınamaz derecede büyük bir yeri olup haberleşme saniyeler içerisinde gerçekleştirilebilmektedir. Hayatımızda büyük ölçüde yer kaplayan sosyal medya özel hayatın gizliliğinin sağlanması konusunda zorluklara neden olmaktadır. İnsanı belirlenebilir nitelikte kılan her türlü veri olarak kabul edilen kişisel veriler ve bu verilerin korunması önemli bir konu olarak ortaya çıkmış ve kişilerin temel haklarının korunabilmesi adına yasal zeminde birçok çalışma yapılmıştır. Bu kapsamda Kanun’da bahsedilen başvuru yolları ile kişilerin unutulma hakkının kullanılmasını talep etme şansı bulunmaktadır.

Özel hayatın gizliliği, ifade ve bilgi edinme özgürlüklerinin çizdiği sınırlar doğrultusunda her bireyin unutulma hakkı bulunmaktadır.

Saygılarımızla,

Gülaç Hukuk Bürosu