1. Giriş

İş sözleşmelerinde, sigortalılığın başlangıcı kadar sona ermesi de işveren açısından Sosyal Güvenlik Kurumu’na (“SGK”) bildirimi yapılması gereken bir yükümlülüktür. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (“Kanun”) gereğince[1] iş sözleşmesi sona eren sigortalı hakkında işten ayrılmasını takip eden on günlük süre içerisinde işveren tarafından işten ayrılış bildirgesi düzenlenerek SGK’ya bildirim yapılması gerektiği belirtilmiştir.

İşveren tarafından yapılan bildirgede, işçinin iş akdinin 4857 sayılı İş Kanunu’nda belirtilen hangi nedenle sona erdiğine ilişkin işten çıkış kodları[2] bulunmaktadır. Bu kodlar işçi ile işveren arasındaki uyuşmazlıklarda ve işsizlik ödeneği alınabilmesinde önem teşkil etmektedir.

İşbu bilgi bülteninde işveren tarafından SGK’ya bildirilen işten çıkış bildirgesindeki en önemli hususlardan olan işten çıkış kodunun ne anlama geldiği, düzeltilebilmesinin mümkün olup olmadığı, düzeltilebiliyor ise hangi yollara başvurulabileceğinden bahsedilecektir.

2. Genel Olarak İşten Çıkış Kodları ve Düzeltilme Usulleri

İşten çıkış kodu, sigortalının iş sözleşmesine son verilmesine yönelik gerekçenin Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmesidir. İşten ayrılış bildirgesi feshi gerçekleştiren tarafın ortaya konulması açısından mühimdir. Zira işveren tarafından bildirilen işten çıkış kodu sonucundan tarafların hak ve yükümlülüklerinin kapsamı da etkilenecektir.

İşçi, işveren tarafından SGK’ya bildirilen işten çıkış bildirgesindeki işten çıkış kodunun hatalı bildirilmesi nedeniyle birtakım haklardan mahrum kaldığını ve bildirilen kodun gerçek fesih nedeniyle uyuşmadığını iddia ediyor ise ya da taraflardan herhangi birinin bu kodu değiştirmek istemesi halinde hukuk düzenimiz bu kodun değiştirilebilmesi için birtakım yollar öngörülmüştür. Bu yollar, idari yoldan düzeltme yolu ve dava yoludur.

B.1.   İdari Yoldan Düzeltilmesi

5. SGK’ya Başvuru: İşçi, işten çıkış kodunun değiştirilmesi talebiyle tek başına SGK’ya başvuramamaktadır.[3]

İşçi, ilk olarak işveren tarafından SGK’ya bildirilen işten çıkış kodunun değiştirilmesine ilişkin işverene başvurabilir. Bu başvurunun akabinde işçi işverenle birlikte SGK’ya başvurabilmektedir. Zira Kanun işverenin, iş akdinin feshi sonrasında SGK’ya bildirilen işten ayrılış bildirgesinde yer alan sigortalının mesleği, meslek kodu, çıkış günü ve gerekçesi ile bu ay ve öncesindeki aylık kazancı gibi hususları işten ayrılma tarihini takip eden on günlük sürede düzeltilebilmesi için SGK’ya başvurabileceğini hüküm altına almıştır. Ancak Düzeltme işleminin yapılabilmesi için bu işlemin, aylık prim ve hizmet belgesi ile çelişmemesi, şüphe ya da tereddüt uyandırmaması gerekmektedir.

5. Türkiye İş Kurumu’na Başvuru: İşten çıkış kodunun değiştirilmesine ilişkin öngörülmüş bir diğer idari yol ise Türkiye İş Kurumu’na başvurulmasıdır. Kanunlar ve yönetmelikler ile Türkiye İş Kurumu’na başvurulabilmesi yolunun öngörülmesindeki temel neden işsizlik ödeneklerinin İŞKUR tarafından ödenmesidir. İşçinin işsizlik ödeneğine hak kazanabilmesi için, işten çıkış kodunun 4447 Sayılı Kanun’da[4] sayılan hallerden birine uyması gerekmektedir. İşveren tarafından işten ayrılış bildirgesi ile ilgili olarak on günlük süreden sonra yapılacak düzeltme taleplerinin, İŞKUR’a yöneltilmesi gerekir. Zira işten ayrılış bildirgeleri, bu süre sonrasında İŞKUR sistemine düşmektedir.[5]

İşçi, işten çıkış kodunun düzeltilmesine ilişkin SGK’na tek başına başvurması mümkün değil iken İŞKUR’a işsizlik maaşı alabilme talebinde bulunurken işten çıkış kodunun düzeltilmesi talebinde de bulunması mümkündür.

Bilindiği üzere işçinin işsizlik maaşı talebi için fesih tarihini takip eden otuz günlük süre içerisinde, İşsizlik Sigortası Kanunu’nda[6] öngörüldüğü üzere doğrudan ya da elektronik ortamda İŞKUR’a başvuru yapması gerekmektedir[7].

B.2.   Dava Yoluyla Düzeltilmesi             

5. Arabuluculuk: 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu, dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmasını öngörmektedir. 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu, 01 Ocak 2018 sonrasında Kanun’un 3/3. maddesi ile iş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davaları olarak sayılan istisnalar dışında arabuluculuğu zorunlu kılmıştır. Ancak sosyal güvenlik hukukundan doğan uyuşmazlıklarda arabuluculuk dava şartı değildir. İşten çıkış kodunun değiştirilmesine ilişkin arabuluculuk süreci de ihtiyaridir.

Taraflar ihtiyari arabuluculuk yoluna başvurduğu takdirde, arabuluculuk tutanaklarında fesih, işsizlik ödeneği alma koşulları kapsamında gösterildiğinde, ihbar ve kıdem tazminatına hak kazanıldığının, işveren tarafından haklı nedenle fesih yapılmadığının belirtildiği durumlarda, iş sözleşmesinin, işçinin istek ve iradesi dışında sona erdiği kabul edilerek fesih nedeni ve işten çıkış kodu İŞKUR tarafından güncellenmek sureti ile işçi, işsizlik ödeneğinden yararlandırılabilmektedir.

5. İşverene Dava Açılması: İşten çıkış kodunun düzeltilmesi amacıyla işverenle anlaşamayan işçi, İşten çıkış kodunun, gerçekte olduğunun aksine, işveren tarafından işçinin işsizlik ödeneği almasına imkân vermeyecek bir şekilde gösterilmesi durumunda işverene dava açabilmektedir. Açılacak bu davada işten çıkış kodunun hatalı olması yeterli olup işçinin mağduriyetine yönelik bir delil sunması, somut bir olaya dayanması gerekmemektedir.[8] Zira işten çıkış kodunun gerçek fesih nedenine uygun bildirildiğinin ispatı işverene yüklenmiştir.

Açılacak davada işçi işten çıkış kodunun düzeltilmesinin yanında işçinin işsizlik ödeneğinden yararlanmasının engellenmesi nedeniyle maddi tazminat talebinde de bulunulabilecektir. Zira işveren kusuru ile işçinin işsizlik ödeneği alamamasına kusuru ile neden olmuştur. Mahkeme tarafından işçinin haklılığı kabul edilir ise, işçinin işsizlik ödeneğinden faydalanabilmesi İŞKUR’a yapılacak başvurunun Mahkeme kararının kesinleşmesinden itibaren 30 gün içerisinde yapılması gerektiği göz önünde bulundurulmadır. Aksi takdirde işçi hak kaybına uğrayabilecektir.

3. Sonuç

İşbu bilgi bülteninde, işveren tarafından SGK bildirilen işten ayrılış bildirgesinde yer alan işten çıkış kodunun neyi ifade ettiği ve bu kodun gerçek fesih nedeniyle uyuşmaması durumunda başvurulabilecek yolların ne olduğundan bahsedilmiştir. Belirtmiş olduğumuz yolların her aşaması titizlikle ilerletilmedir. Aksi takdirde geri dönüşü olmayacak sonuçlarla karşılaşılabilecektir.

Saygılarımızla,

Gülaç Hukuk Bürosu