A.  Giriş
CoVID-19 nedeniyle iş faaliyetlerinde yaşanan değişimlere binaen işverenler tarafından kısa çalışma ödeneği başvurusu yapılmaktadır. Mümkün olduğunca fazla çalışan yönünden ödenekten faydalanılması için işverenlerce birçok kişi adına başvuru gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla, söz konusu başvurular neticesinde hangi çalışanlara kabul ve hangilerine ret kararı verileceği hakkında bir kesinlik bulunmamakta; başvuruların sonuçları öngörülememektedir.
Kimi zaman, ödenek talebiyle başvurulan ay gelmiş olmasına rağmen çalışan/çalışanlar hakkındaki başvuru sonuçlandırılamasa da bu süreçte iş sözleşmesi ve yasal mevzuat uyarınca çalışanlar nezdinde maaş alacağı doğmaktadır. Çalışanlara yapılacak ödemelerde uygulanması gereken prosedür ise çeşitli uyuşmazlıklara neden olmaktadır.

 B.  Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanan İşçiler Yönünden İşverenin Maaş Yükü
Kısa çalışma ödeneği başvurularına esas teşkil edecek iki durum;
1. İş yerindeki haftalık çalışma süresinin geçici olarak en az üçte bir oranında azalması veya
2. Süreklilik koşulu aranmaksızın iş yeri faaliyetlerinin tamamen veya kısmen en az dört hafta müddetle durdurulmasıdır.
Bu hallerde, iş gücü ve ticari kazanç kaybı yaşayarak zarara uğrayan işverenler adına, çalışan maaşlarının belirli bir kısmı İŞKUR tarafından karşılanmaktadır. Belirtildiği üzere kısa çalışma ödeneği talebinin dayanağı, iş faaliyetlerinde yaşanan önemli ölçüde azalma veyahut iş faaliyetlerinin tamamen durmasıdır. Bu nedenle, ekonomik gücünü kaybeden işverenin, kısa çalışma ödeneğinden faydalanılan süreç boyunca İŞKUR tarafından yatırılacak maaş haricinde çalışanına karşı maaş veya ayrı bir nam altında ödemede bulunma yükü doğmamaktadır.
Kaldı ki, zorunluluğun olmamasına rağmen tam maaş miktarı ile İŞKUR tarafından karşılanan kısmi ödeme arasındaki fark tutarının işverence çalışana ödenmesi; işverenin ekonomik zarara uğradığı iddiasıyla çeliştiği şeklinde yorumlanmaktadır.
Öyle ki İŞKUR, bu gibi hallerde, işverenin gerçekten faaliyetlerinde yaşanan değişim nedeniyle mağduriyet yaşayıp yaşamadığına dair inceleme yapmakta; iş faaliyetlerinde azalma veya durma koşulunun oluşmadığını izlemler ise destek sağlanan kısa çalışma ödeneği miktarını faiziyle birlikte işverenden geri talep etmektedir.
Kısacası, işverenin, yasal mevzuat uyarınca kısa çalışma dönemi boyunca kısa çalışmadan yararlanan işçilere karşı maaş ödeme sorumluluğu bulunmamaktadır.

 C. Uygulamada Yaşanan Hukuki Sorunlar ve Riskler
Bahsedildiği üzere, kısa çalışma ödeneğine yapılan başvuruların yoğunluğu sebebiyle başvurulara dair ret veya karar sonuçları belirli bir süre beklenmektedir. Beklenen süre boyunca ise çalışanların yeni döneme ilişkin maaş alacaklarının vadesi gelmektedir.

Ciddi boyuttaki maaş yükü nedeniyle içinde bulunulan aya ilişkin ödemeler esnasında, başvurusu yapılan tüm çalışanların ödenekten yararlanacağı tahminiyle şahısların İŞKUR’dan alacakları destek tutarları işverenlerce mahsup edilmektedir. Bu metotla, İŞKUR başvurusu reddedilen çalışanlara ödenen eksik maaşlar, ret kararının ardından tamamlanmaktadır. Oysaki, başvurusu henüz sonuçlanmadığı dönemlerde dahi tüm çalışanlar, sözleşmelerinde gösterilen ücretin tamamına hak kazanmaktadır.

Kısa çalışma ödeneğinden yararlanılabilme ihtimaline dayanılarak maaşların tam yatırılmaması, sözleşmeden doğan yükümlülüğün işverence eksik ifa edilmesi anlamını taşımaktadır. Sözleşmeye aykırı davranıştan kaynaklanacak hukuki riskler bir yana, çalışanların maaş ödemelerindeki eksiklik, işverenlerin çeşitli iş kollarında birbirinden farklı idari para cezalarına muhatap olmasına sebebiyet vermektedir.

Öte yandan, CoVID-19 salgınının sona ermesiyle, süreç içerisinde mağduriyet yaşayan çalışanların korunmasına yönelik yeni adımların atılacağını tahmin etmekte ve en nihayetinde, çalışanların maaş ödemelerinde usule aykırı hareket eden işletmelere ciddi yaptırımlar uygulanacağını öngörmekteyiz.

 D.  Kısa Çalışma Ödeneği Başvurusu Yapılan Çalışanların Maaş Ödemesinde İzlenmesi Önerilen Yol
Bahsedildiği üzere, kısa çalışma ödeneğine ilişkin başvurular sonuçlandırılıncaya kadar, çalışanların ödenekten faydalanılması adına başvurulan aylara ait maaş alacaklarının da vadesi gelmektedir.

 ►Başvuru sonuçlanıncaya kadar çalışanların maaş ödemeleri
İşverenlerin, başvuru sonuçlanmadığı müddetçe maaş ödeme yükümlülüğünde herhangi bir değişiklik yaşanmamaktadır. Dolayısıyla, hakkında yapılan başvuruya ilişkin İŞKUR tarafından verilen kesin bir karar bulunmayan çalışanların vadesi gelen maaşlarının ödenmesi gerekmektedir.

 ►Başvuruları yönünden ret kararı verilen çalışanların maaş ödemeleri
Haklarında yapılan kısa çalışma ödeneği başvurusu reddedilen çalışanlara, sözleşmede kararlaştırılan (ve sözleşmede belirtilmemişse kanunda öngörülen) vade sürelerinde maaş ödemesine devam edilmesi gerekmektedir. Aksi halde işverenin maaş ödeme yükümlülüğüne aykırı hareketinden bahsedilecek ve buna ilişkin sorumluluğu gündeme gelecektir.

  ►Başvuruları yönünden kabul kararı verilen çalışanların maaş ödemeleri
Kısa çalışma ödeneğinin başlayacağı tarihten önce haklarında kabul kararı verilen çalışanların maaş ödemelerinde bir karışıklık bulunmamaktadır. Öyle ki, bu kişilerin normal dönem maaşları işverence, kısa çalışma dönemi maaşları İŞKUR tarafından karşılınmış olacaktır.

4857 sayılı İş Kanunu madde 32/5 uyarınca işçinin ücreti en geç ayda bir kez ödenmelidir. Taraflarca ücretin daha kısa vadelerde ödeneceği belirlenebilirse de kanunun emredici hükmü nedeniyle bir aydan daha uzun bir süre kararlaştırılamaz. Ücretin ödeneceği gün ise yine taraflarca mutabık kalınarak düzenlenmektedir.
Uygulamada yaşanabilecek sorunlardan biri, ücret ödenmesi kararlaştırılan güne kadar kısa çalışma ödeneği başvurusu hakkında henüz karar verilmeyen ve işverence maaş ödemesi yapılan çalışan hakkında sonradan İŞKUR’un destekte bulunacağını bildirme halidir.

Örneğin, Nisan ayından itibaren kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak üzere yapılan başvuru hakkında, kararlaştırılan ücret ödeme gününün gelmesine rağmen hala daha karar verilmediğini gören işverenin çalışanın maaşını yatırması gerekecektir. Taraflarca ayın 5’inci günü maaş ödemesi yapılacağı kararlaştırılmış ve ancak İŞKUR tarafından çalışana Nisan dönemine yönelik destekte sağlanacağına dair kabul Nisan ayı sonunda verilmiş olabilir. Bu gibi hallerde maaş ödeme yükümlülüğüne aykırı hareket etmek istemeyen işveren tarafından çalışana maaş ödemesi yapılmış; aynı zamanda da İŞKUR tarafından destek sağlanmış olacaktır.

Anılan şekilde, maaş ödemesi yapılan çalışanın, ödeme yapılan ay hakkında kısa çalışma ödeneği desteğinden yararlanma imkânı doğabilir. Bu nedenle, kısa çalışma ödeneğinden faydalanılması amacıyla başvuru yapılmasına rağmen henüz sonuç alınamayan döneme ilişkin ücret ödeme yükümlülüğü doğan işverenin; İŞKUR’dan destek sağlanması halinde işçiye verilen fazla ücretin işverene iade edileceğine dair yazılı beyan almasını tavsiye ederiz.

 E.  Genel Değerlendirme ve Sonuç
Yukarıda izah edilen hususlar doğrultusunda, kısa çalışma ödeneği başvurularına ilişkin nihai kararın verileceği süreye kadar tüm çalışanların maaşlarının tam ve eksiksiz şekilde ödenmesi;

 ➢Başvurusu hakkında ret kararı verilenler yönünden herhangi bir işlem değişikliği yapılmaması (tam maaş ödeme usulüne devam edilmesi),
 ➢Başvurusu hakkında kabul kararı verilenlerin maaş bordrolarına İŞKUR’dan destek ücreti sağlanması halinde işverence yapılan ödemenin tamamının derhal işverene iade edileceğine yönelik el yazısıyla beyan yazdırılması,
 ➢Maaş bordrosu düzenlenmiyor ise aşağıda paylaşılan “Mükerrer Ödemenin İadesine İlişkin Beyanın” çalışana imzalatılması,
 ➢Başvurusu hakkında kabul kararı verilenlere kısa çalışma ödeneğinden faydalandığı süre boyunca herhangi bir maaş ödemesi gerçekleştirilmemesi,
 ➢Kısa çalışma ödeneğinden yararlanılan süreçte İş Kanunu madde 25/2[1] dayanağı haricinde işçi çıkarma işlemi yapılmaması (aksi halde tüm işçiler yönünden kısa çalışma ödeneği desteği kesilecek ve sağlanan destek ücretlerinin tamamı faiziyle birlikte geri istenecektir) gerektiğini önemle bilgilerinize sunarız.

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu

[1] Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri