1. Giriş

İşverenler tarafından işçilere yapılacak ödeme usulleri, saatlik veya günlük ücret ile maktu ücret arasında bulunan birtakım benzerlikler ve farklılıklar 4857 sayılı İş Kanunu’nda (“Kanun”) düzenlenmiştir. İşbu bilgi bülteninde işveren tarafından ücret ödeme usulüne göre işçiye ödenmesi gereken ücretin tespiti mekanizmasına yer verilecektir.

2. Saatlik ve Günlük Ücret ile Maktu Ücret Kavramları

Kanun’da işveren tarafından işçiye yapılması gereken ücret ödeme usulü ve hangi aralıklarla ödeneceği “Ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir.” hükümleri ile düzenlenmiştir.[1] 

Burada geçen “ay” terimi, ücretin ödeme zamanına ilişkin olup işçilere ödenecek ücretlerin aydan aya ödeniyor olması, işçilere aylık ücret ödendiği anlamına taşımamaktadır. Zira, günlük ücretle çalışan işçilere ödenecek ücretlerin tümü ayda bir olmak suretiyle toplu şekilde ödenebilir. Yani, ücretin ayda bir kez ödenmesi onu aşağıda açıkladığımız maktu ücret haline getirmemektedir.

Günlük ücretle çalışan işçiye sadece çalıştığı günler için ücret ödenecek olup, Sosyal Güvenlik Kurumu’na işçi adına her ay yapılan bildirimde sadece çalıştığı için ücret ödenen günler çalışma gün sayısının hesabında dikkate alınmaktadır.

Kanun uyarınca haftalık çalışma süresi olan 45 saati doldurduğu için haftalık izin kullandırılan işçiye o izin günü çalışmadığı halde ücret ödenmesi gerekmekte ve o izin gününün Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilen çalışma gün sayısına dahil edilmesi zorunluluğu bulunmaktadır.

Tüm bunlarla birlikte, Kanun atıfla[2] düzenlenen Asgari Ücret Yönetmeliği gereği asgari ücretin bir gün üzerinden belirlenmesi nedeniyle saatlik veya günlük ücret, cari asgari ücretin 1 günlük veya 1 saatlik tutarından daha az olamaz.

Maktu ücret ise Kanun’da “işçinin hasta, izinli veya benzer mazeretli olduğu günler dikkate alınmaksızın ve bir ayın takvim gün sayısına bakılmaksızın her ay eksiksiz bir şekilde işçiye ödenen ücret” olarak tanımlanmıştır.[3] Maktu ücret belirlendiğinde çalışılmayan genel tatil ve hafta tatili ücretleri de maktu ücretin içinde yer almaktadır. Bu günlerde çalışma yapılması halinde ise ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücretin ödenmesi gerekecektir.

3. Ödeme Usulüne Göre İşçiye Ödenmesi Gereken Ücretin Tespiti

İşçilere yapılacak ödemelerde, işçiyle ücret hususunda nasıl bir anlaşma yapıldığına bakılarak günlük/saatlik veya maktu ücret tespiti yapılıp müteakiben bu belirleme doğrultusunda ödemelerin ve primlerin yatırılması gerekmektedir. Zira, yukarıda izah ettiğimiz üzere, maktu ücretle çalışan bir işçiden ücret kesintisi yapılması halinde işbu ücretin artık maktu ücret olarak değerlendirilmesi mümkün olmayacak ve günlük ücretin usul ve esaslarına göre ücret ve prim ödemelerinin yapılması gerekecektir.

1. 1. Günlük Ücretin Tespiti

İşçi ile yapılan sözleşmede, ödemelerin haftalık ya da aylık yapılması fark etmeksizin, saatlik ücret veya günlük ücret belirlenmişse, günlük ücretin 30 günle çarpılması sonucu 30 günlük ücreti, günlük ücretin 31 günle çarpılması sonucu ise 31 günlük ücreti ortaya çıkacaktır. Yine saatlik ücret yönünden hesaplama yapılacağı zaman da, işçinin saat ücretinin 7,5 saatle çarpılması sonucu günlük ücret bulunarak aynı yöntemle ay içerisindeki gün sayısı doğrultusunda ücret belirlemesi yapılacaktır. Dolayısıyla, günlük ücrette işçinin ücreti 30 gün üzerinden değil; ilgili ayın kaç gün olduğuna bakılıp o aydaki gün sayısıyla doğru orantılı olarak hesaplanmaktadır.

Günlük ücretle çalışan işçinin, istirahat raporu alması halinde ilgili günlerde çalışmayacak olması nedeniyle bu günlere yönelik olarak herhangi bir ücret ödemesi de alamayacaktır. Dolayısıyla günlük ücretle çalışan işçiye işverenlikçe çalıştığı gün kadar ücret ödenecek, hastalığından ötürü raporlu olduğu günler için herhangi bir ücret ödenmeyecektir.

Bunlarla birlikte, uygulamada ayın kaç gün çektiğine bağlı olarak yapılacak ödemelerde sigorta primlerinin ödenmesi konusunu da açıklamak gerekirse; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereği ücret ödeme şekline bakılmaksızın işçinin ay içinde tam çalışılması halinde alacağı ücretten bağımsız olarak prim gün sayısının 30 gün üzerinden bildirilmesi gerekecektir.

1. 2. Maktu Ücretin Tespiti

İşçi ile yapılan sözleşmede maktu ücret ödemesi kararlaştırılmış ise işçiye yapılacak aylık ödemede eksik gün çalışıp çalışmadığı veyahut da ayın 28, 29, 31 gün çekip çekmediğine bakılmaksızın işçinin ücretinin 30 gün üzerinden sabit şekilde ödenmesi ve yine primlerinin de 30 gün üzerinden yatırılması gerekecektir. Bu anlamda, işçinin ay içerisinde herhangi bir sebeple çalışmaması durumunda, işçinin çalışmadığı günler dikkate alınmaksızın ücretinin tam olarak ödenmesi gerekecektir. Aksi halde iş sözleşmesine aykırılık gündeme gelecek ve ücretin günlük ücret hükümlerine göre değerlendirilmesi gerekecektir.

Kanun çerçevesinde hastalık nedeni ile çalışılmayan günlerde Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinin maktu ücretli işçilerin ücretlerinden mahsup edilecektir.[4]  Buna göre;

5. Hastalık nedeniyle çalışılmayan günlerde Sosyal Güvenlik Kurumu’nca işçiye ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenecek ücretten mahsup edilerek kalan kısmı ödenecek,
5. Geçici iş göremezlik ödeneği alınmayan ilk 2 günün ücreti ise işverenlikçe ödenecek olup, bu doğrultuda işçinin hastalandığı ayda alacağı ücretin diğer aylardaki hak edişleri ile eş değer olması gereklidir.

4. Sonuç

İşçilere, iş sözleşmesi uyarınca ödenecek ücretin aydan aya ödeniyor olması, işçilere aylık ücret ödendiği anlamına taşımamakta olup, günlük ücretle çalışan işçilere ödenecek ücretlerin de, ay/dönem sonunda ödenebileceği hususu unutulmamalıdır. Sonuç olarak, ücretin ayda bir kez ödenmesi onu maktu ücret haline getirmemektedir.

Maktu ücret ile çalışan işçilere, ay içinde eksik gün çalışıp çalışmadığına veya ayın kaç gün çektiğine bakılmaksızın ücretinin 30 gün üzerinden ödenmesi söz konusudur. Ancak günlük ücretle çalışan işçinin ücretinin hesabında ayın kaç gün çektiğine bakılmalı ve işçinin raporlu, mazeretli olup çalışmadığı günlerin o ayın gün sayısından düşülerek ücretin ve primin ödenmesi gerekmektedir.

Saygılarımızla,

Gülaç Hukuk Büorsu