A. GİRİŞ

Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın “Analık İzni Veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmeliği” Resmi Gazete'de 08.11.2016 tarihi ile yayımlandı.

İşbu yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanunu’nun kısmi çalışma şartlarını belirleyen 13. maddesini tamamlayıcı niteliktedir.

Yönetmeliğin amacı doğum ve evlat edinme sonrası işçinin kısmi süreli olarak çalışma yapabileceği işleri ve çalışma esaslarını belirlemektir.

Yönetmelik, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’yla belirlenen “analık izni” esaslarını genişletmektedir.

B. ANALIK İZNİ

Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için analık izni mevcuttur.Çoğul gebeliklerde doğumdan önceki süreyi iki hafta daha eklenir.

Ancak,

i. Doktorun işçinin sağlık durumunu uygun bulması halinde kadın işçi doğumdan önceki üç haftaya kadar çalışabilir ve doğum öncesi kullanmadığı izin sürelerini doğum sonrasına ekleyebilir.

ii. İşçi erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı izin sürelerini doğum sonrasına ekleyebilir.

iii. Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölmesi halinde, kullanılamayan izin sürelerinden baba yararlanabilir.

iv. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen işçiye çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık izni kullandırılır.

Görüldüğü üzere doğumdan dolayı yalnızca kadın işçi (anne) analık izni ve kısmi süreli çalışma hakkını kullanabilirken, evlatlık halinde erkek işçi (baba) da bu hakkı kullanabilecektir.

Yine 5510 Sayılı Kanun’da evlatlık hali için bir düzenleme bulunmazken, yeni yönetmelik bu duruma açıklık getirmiştir.

C. ÜCRETSİZ İZİN

Bu aşamada yönetmeliğin esas yeniliği ücretsiz izin konusunda getirdiği görülmektedir.

C.1 Çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkı

Analık izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla istekleri hâlinde kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere

• birinci doğumda altmış gün,
• ikinci doğumda yüz yirmi gün,

· sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir.

Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir.

Çocuğun engelli doğduğunun doktor raporu ile belgelendirilmesi hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır.

Ücretsiz izinden yararlanan kadın işçiye, bir yaşından küçük çocuğunu emzirmesi için günde toplam bir buçuk saat olan süt izni uygulanmaz.

C.2 Altı aya kadar ücretsiz izin hakkı

Doğum halinde

• kadın işçiye,
• Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya
• evlat edinene

analık izninin bitiminden itibaren istek halinde altı aya kadar ücretsiz izin verilir.

C.3 Kısmi süreli çalışma hakkı

İşçi, 1. ve 2. maddelerde sayılan analık izninin veya ücretsiz izinlerin bitiminden itibaren çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar herhangi bir zamanda KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA TALEBİNDE bulunabilir. Ancak bu talep haktan faydalanmaya başlamadan en az bir ay önce işçi tarafından yazılı olarak yapılmalıdır.

Kısmi süreli çalışma talebi, doğum halinde kadın işçiye, üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene analık izninin bitiminden itibaren istek halinde altı aya kadar verilen ücretsiz izinlerde (2.2)ücretsiz izin süresi kesilerek de yapılabilir. Ücretsiz iznin tamamının kullanılması şartı aranmaz.

Usulüne uygun olarak yapılan kısmi süreli çalışma talebi, bildirim tarihinden itibaren en geç bir ay içinde işveren tarafından, yazılı olarak karşılanır.

İşveren tarafından süresi içinde işçinin talep dilekçesine cevap verilmemesi hâlinde, talep işçinin dilekçesinde belirtilen tarihte veya bu tarihi takip eden ilk iş gününde geçerlilik kazanır.

İşçinin belirtilen tarihte iş edimini sunmaya başlaması kaydıyla kısmi süreli çalışma talebi geçerli fesih nedeni sayılmaz.

Kısmi süreli çalışma talebinin şartları

Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz. Ancak ebeveynlerden birinin çalışma şartı;

• Ebeveynlerden birinin sürekli bakım ve tedavisini gerektiren bir hastalığının olması ve bu hastalığın tam teşekküllü hastane ya da üniversite hastanesinden alınacak doktor raporuyla belgelendirilmesi,
• Velayetin mahkemece eşlerden birine verilmesi hâlinde çocuğun velayetine sahip ebeveynin talepte bulunması,
• Üç yaşını doldurmamış bir çocuğun münferiden evlat edinilmesi,

hâllerinde aranmaz.

Yukarıdaki kısmi süreli çalışma talebi şartları, sadece başvuru sırasında aranır. Bu şartların kısmi süreli çalışma sırasında kaybedilmesi durumunda söz konusu hak devam eder.

Kısmi süreli çalışma yapılabilecek işler

Bu işler Yönetmelikte sayılmıştır;

• Özel sağlık kuruluşlarında ilgili mevzuat uyarınca mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde,
• Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen sanayiden sayılan işlerde,
• Nitelikleri dolayısıyla bir yıldan az süren mevsimlik, kampanya veya taahhüt işlerinde,
• İş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde,

işverenin uygun bulması hâlinde kısmi çalışma yapılabilir.

Sayılanlar dışındaki işlerde işverenin uygun bulma şartı aranmaksızın kısmi süreli çalışma yapılabilir.

18/10/2012 tarihli ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümlerine göre bağıtlanan toplu iş sözleşmelerinde kısmi süreli çalışma yapılabilecek işler, yukarıda yer alan hükümlere bağlı olmaksızın ayrıca taraflarca da belirlenebilir.

Tam Süreli Çalışmaya Geri Dönme

Kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam süreli çalışmaya dönebilir.

Tam süreli çalışmaya geri dönmek isteyen işçi, işverene en az bir ay önce yazılı olarak talebini bildirir.

Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam süreli çalışmaya başlaması hâlinde yerine alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer.

Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin iş sözleşmesini feshetmesi hâlinde, yerine alınan işçinin iş sözleşmesi yazılı onayı olması koşuluyla fesih tarihinden itibaren belirsiz ve tam süreli sözleşmeye dönüşür.

Çalışma zamanının belirlenmesi

Kısmi süreli çalışmanın belirlenen günlük ve haftalık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı, o yerin gelenekleri, işçinin yapmakta olduğu işin niteliği ve işçinin talebi dikkate alınarak işveren tarafından belirlenir.

Kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.

 

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu