1. Giriş

Karayolu taşımacılığı yapılabilmesi için gerekli şartlar Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından taşımacılık faaliyetlerinde düzeni ve güvenliği tesis etmek, karayolu taşımalarının diğer taşıma sistemleriyle birlikte ve birbirlerini tamamlayıcı olarak hizmet vermesini, denetimini ve mevcut imkânların daha yararlı bir şekilde kullanılmasını sağlamak amacıyla çıkarılan 30295 sayılı Karayolları Trafik Yönetmeliği’nde (“Yönetmelik”) belirlenmiştir.

İşbu bilgi bülteninde Yönetmelik çerçevesinde karayolu taşımacılığı yapılabilmesi için gerekli D türü yetki belgesinin içeriğine, özellikle D2 ve D4 yetki belgeleri ile taşımacılık şartlarına ve 14/01/2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 32073 Sayılı Taşıma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerine yer verilecektir.

2. D Türü Yetki Belgeleri

D türü yetki belgeleri, otobüsle tarifeli veya tarifesiz yurtiçi yolcu taşımacılığı veya hususi taşımacılık yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilen bir belge türüdür. Taşımanın şekline göre,

• Ticari ve tarifeli olarak yapacaklara D1,
• Ticari ve tarifesiz olarak yapacaklara D2,
• Hususi taşımacılık faaliyetinde bulunarak kendi personelinin taşımasını yapacaklara D3, ve
• Ticari olarak, taşıma mesafesine bakılmaksızın il içi ve 100 kilometreye kadar olan şehirlerarası tarifeli ve tarifesiz olarak yapacaklara D4 yetki belgesi verilmektedir.

B.1    D2 Yetki Belgesi

D2 yetki belgesi, Bakanlık tarafından yurtiçinde tarifesiz yolcu taşımacılığı yapacaklara verilen bir yetki belgesi olup bu belge ile “arızi” olarak isimlendirilen ve belirli zaman tarifeleri olmayan tarifesiz şehir içi veya şehirler arası seferler gerçekleştirilebilmektedir.  D2 yetki belgesi, önceden belirlenmiş yolcuları başlangıç noktasından alarak varış noktasına ve tekrar başlangıç noktasına götürmek olarak adlandırılan mekik seferler düzenlenmesini sağlamaktadır.

D2 yetki belgesi ile yapılacak yolcu taşımalarında aynı araç ile tüm güzergâh boyunca aynı yolcu grubunun taşınması şarttır. Yol boyunca yolcu indirilemez veya bindirilemez. Bu yetki belgesi kapsamında düzenlenecek olan seferlerde her yolcu için bilet düzenlenmemekte olup sadece tek bir taşıma sözleşmesi ve faturası düzenlenmektedir. [1]

D2 yetki belgesi alabilmek için aşağıdaki şartları sağlayanların Bakanlık il müdürlüklerine başvuru yapmaları gereklidir:

5.  Taşımada kullanılacak araçların 10 yaşından küçük olmalı ve geçerlilik süresi boyunca bu şart sağlanmalıdır.
5. Araçların koltuk kapasitesi en az 75 olmalıdır.[2]
5. Aracı kullanacak kişi ya da kişilerin D2 yetki belgesi sahip araçları kullanabileceklerine dair mesleki yeterlilik belgesine sahip olmaları gerekir.
6. Aracın üzerinde mutlaka şirkete ait logo, kısaltma, unvan ve benzeri yer almalıdır.

D2 yetki belgesi sahipleri, yapacakları arızi, grup veya mekik seferlerinde, sefere göndereceği taşıtın plakası ve Araç Takip Sistemi (ATS) bilgileri, taşıtta görevli personel bilgileri ile birlikte yolculara ait, 37’nci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen bilgileri, seyahatin başlangıç saatinden en geç 1 saat öncesine, seyahati yapamayan veya tamamlamayan yolcu bilgilerinin ise, bu durumun meydana geldiği saatten en geç 30 dakika sonrasına kadar Bakanlığın U-ETDS sistemine işlemek/iletmek zorundadırlar. İşbu hususlara yetki belgesi sahiplerince riayet edilmezse araç trafikten men edilmektedir.

B.2    D4 Yetki Belgesi

D4 yetki belgesi ise, Bakanlık Bölge Müdürlükleri tarafından

• Tarifeli ve tarifesiz olarak 100 kilometre mesafeye kadar[3] şehirlerarası yolcu taşımacılığı,
• Tarifeli ve tarifesiz olarak mesafesine bakılmaksızın il içi yolcu taşımacılığı, ve
• 100 kilometre mesafeye kadar şehirlerarası ve/veya il içi servis taşımacılığı yapacaklara verilmektedir.

Sadece tarifesiz yolcu taşımacılığı yapmak için D4 yetki belgesi düzenlenmemektedir. Ancak, D4 yetki belgesi sahipleri, zaman tarifelerini aksatmamak kaydıyla yetki belgelerinde kayıtlı taşıtlarla tarifesiz yolcu taşımacılığı da yapabilirler.

D4 yetki belgesi alınabilmesi için,

5. En az 1 adet otobüse,
5. Tüzel kişilikler için en az 5.000 Türk Lirası sermaye veya işletme sermayesine sahip olunması şart olup, bunun yanı sıra
5. İl içi taşımalarda talep sahibinin merkez adresinin bulunduğu ilin il trafik komisyonundan D4 yetki belgesi düzenlenmesinin o ildeki mevcut arz/talep dengesi ve taşıma düzeni bakımından bir sakıncası olmadığına dair görüş yazı gerekmektedir.

D4 yetki belgelerinin yenilenmesi veya iptal edilen belgenin yeniden çıkarılması başvurusunda sunulması gerekli trafik komisyonu/komisyonları veya UKOME kararlarının süreleri dolmamış veya süresiz olmaları halinde bu belgeler geçerli kabul edilir ve Yönetmelik’teki diğer şartları da sağlamaları kaydıyla, 5 yıl süreyle geçerli olarak yetki belgeleri yenilenebilir.

3. 2024 Yılı İtibariyle Yürürlüğe Giren Yeni Düzenlemeler

1/1/2024 tarihi itibariyle Karayolları Taşıma Yönetmeliği’nde birtakım değişiklikler yürürlüğe girmiştir. Söz konusu değişiklikler şu şekildedir:

5. D2 yetki belgesi sahipleri, yapacakları arızi, grup veya mekik seferlerinde, sefere göndereceği taşıtın plakası ve ATS bilgileri, taşıtta görevli personel bilgileri ile birlikte yolculara ait bilgileri[4], 

seyahatin başlangıç saatinden en geç 1 saat öncesine, seyahati yapamayan veya tamamlamayan yolcu bilgilerinin ise, bu durumun meydana geldiği saatten en geç 30 dakika sonrasına kadar Bakanlığın U-ETDS sistemine işlemek/iletmek zorundadırlar.

5. A1, B1 ve D1 ile kalkış veya varış yeri Büyükşehir olup tarifeli olarak faaliyet gösterecek D4 yetki belgesi sahipleri, yapacakları düzenli yolcu taşımacılığı faaliyetinde, onaylı zaman tarifesinde belirtilen saatteki sefere göndereceği taşıtın plakası ve ATS bilgileri, taşıtta görevli personel bilgileri ile birlikte yolculara ait bilgileri[5], seyahat başlayıncaya kadar, seyahati yapamayan veya tamamlamayan yolcu bilgilerinin ise, bu durumun meydana geldiği saatten en geç 30 dakika sonrasına kadar Bakanlığın U-ETDS sistemine işlemek/iletmek zorundadırlar.
6. Yetki belgesi sahipleri, sayısal takograf kullanılması zorunlu olan ve yetki belgesi eki taşıt belgesinde kayıtlı bulunan taşıtları için sayısal takograf ünitelerindeki verileri, taşıtların trafiğe çıktığı tarihten itibaren üçer aylık dönemler halinde elektronik ortamda arşivlemek ve bu veriyi takip eden ay Bakanlıkça belirlenen kart verme otoritesine göndermek zorundadır. Bu fıkraya uymayan yetki belgesi sahiplerine iki uyarma verilecektir.
7. D1 ve D2 yetki belgesi eki taşıt belgesine kaydedilecek otomobil cinsi taşıtlarda; belgede kayıtlı özmal otobüs sayısının yarısından fazla olmaması, kaydedilecek taşıt sayısının 10 adedi geçmemesi ve taşıtların motor hacimlerinin 2.900 cm3 silindir hacminden büyük olması gerekmektedir.

Saygılarımızla,

Gülaç Hukuk Bürosu