A.  Giriş
T.C. İçişleri Bakanlığı’nın 10.04.2020 tarih ve 89780865-153- sayılı Genelgesi[1] (“Genelge”) doğrultusunda, toplum sağlığının korunması ve kamu düzeninden bahisle 10.04.2020 tarihi saat 24:00 ila 12.04.2020 tarihi saat 24:00 arasında Büyükşehir statüsündeki Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Manisa, Mardin, Mersin, Muğla, Ordu, Sakarya, Samsun, Şanlıurfa, Tekirdağ, Trabzon ve Van ile Zonguldak il sınırları içinde bulunan tüm vatandaşlar hakkında sokağa çıkma yasağı getirilmiştir.

Anılan kısıtlamanın önümüzdeki hafta sonu da yürütüleceğinin duyurulmasının ardından Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı’nca 16.04.2020 tarihinde yayımlanan 89780865-153-E.6879 sayılı Genelgeyle[2] (“Yeni Genelge”) 17.04.2020 tarihi saat 24:00 ila 19.04.2020 tarihi saat 24:00 arasında uygulanacak sokağa çıkma yasağı hakkında uyulması gereken prosedür belirtilmiştir.

Yeni Genelgede yasağın uygulanacağı illere yönelik bir değişiklik yapılmamıştır. Öte yandan, İl İdaresi Kanunu madde 11/C ile Umumi Hıfzıssıhha Kanunu madde 27 ve 72 uyarınca il valileri tarafından ek tedbirlerin alınması gerektiğinden bahsedilmiştir.

 B.  İş Yerleri, İşletmeler ve Kurumlar Yönünden Yasaktan Muafiyet
Halin gereği ve zaruriyet unsuru nedeniyle sokağa çıkma yasağından muaf tutulacak kişi, kurum ve kuruluşlar yönünden Genelgede yer alan düzenlemelere, Yeni Genelge doğrultusunda birtakım değişiklik getirilmiştir.

Yeni Genelge dahilinde, iş faaliyetlerine devam edebilecek iş yeri, işletme ve kurumlar aşağıdaki gibidir;

 ➢Yalnızca ekmek ve unlu mamul satışı yapılmak şartıyla üretiminin yapıldığı fırın ve/veya unlu mamul ruhsatlı iş yerleri ile bu iş yerlerinin sadece ekmek satan bayileri
Ekmek üretiminin yapıldığı fırın ve/veya unlu mamul ruhsatlı iş yerlerine yalnızca ekmek ve unlu mamul satışı yapma şartı getirilmiş ve bu iş yerlerinin bayilerine yalnızca ekmek satma imkânı tanınmıştır.

 ➢İlaç, tıbbi cihaz, tıbbi maske ve dezenfektan üretimi, nakliyesi ve satışına ilişkin faaliyetleri yürüten iş yerleri
Genelgede tüm sağlık ürünleri ve tıbbi malzemelerin üretiminin yapıldığı iş yerlerine getirilen izin, Yeni Genelge uyarınca ilaç, tıbbi cihaz, tıbbi maske ve dezenfektan içeriğiyle sınırlandırılmıştır.
Öte yandan, yalnızca üretim yapan iş yerlerine yönelik tanınan muafiyet; nakliye ve satış faaliyetlerini yürüten iş yerlerini de kapsayacak şekilde genişletilmiştir.

 ➢Kamu ve özel sağlık kurum ve kuruluşları, eczaneler, veteriner klinikleri ve hayvan hastaneleri
Önceki Genelgeye ek olarak hayvan hastanelerinin 18-19 Nisan 2020 tarihlerinde çalışmaya devam edebileceği belirtilmiştir.
Ayrıyeten, her bir 50.000 nüfusa bir adet veteriner kliniği açılacağına yönelik düzenleme genişletilmiş ve kişi bazında değerlendirme sınırı kaldırılmıştır.

 ➢Zorunlu kamu hizmetlerinin sürdürülmesi için gerekli kamu kurum ve kuruluşları ile işletmeler (Havalimanları, limanlar, sınır kapıları, gümrükler, karayolları, huzurevleri, yaşlı bakım evleri, rehabilitasyon merkezleri, Acil Çağrı Merkezleri, AFAD Birimleri, Vefa Sosyal Destek Birimleri vb.)
Yeni Genelge dahilinde havalimanları, limanlar, sınır kapıları, gümrükler, kara yolları ve AFAD, yasaktan muaf iş yeri, işletme ve kurumlar arasına katılmıştır.

 ➢Valilikler/Kaymakamlıklar tarafından yerleşim merkezleri içi her 50.000 nüfusa bir adet ve il sınırları içinde geçen şehirler arası karayolu ve varsa otoyol üzerinde her 50 km için bir adet olmak üzere belirlenecek sayıda ve kura yöntemi ile belirlenecek akaryakıt istasyonu ve lastik tamircisi
Nüfus oranıyla sınırlı olacak şekilde Valilikler/Kaymakamlıklar tarafından belirlenecek akaryakıt istasyonlarının kura yoluyla seçileceği belirtilmiştir. Aynı zamanda, akaryakıt istasyonlarıyla birlikte lastik tamircileri için de aynı düzenlemenin uygulamaya sokulacağından bahsedilmiştir.

 ➢Doğalgaz, elektrik, petrol sektöründe stratejik olarak faaliyet yürüten büyük tesis ve işletmeler (Rafineri ve petrokimya tesisleri ile termik ve doğalgaz çevrim santralleri vb.)
TÜPRAŞ ismiyle sınırlandırılan önceki düzenlemede yapılan değişiklikle Rafineri ve petrokimya tesisler tabiri kullanılmıştır.

 ➢PTT, su, gazete ve mutfak tüpü dağıtım şirketleri
Önceki düzenlemede yer alan “Kargo vb. dağıtım şirketleri” nitelendirmesinde değişikliğe gidilerek “su, gazete ve mutfak tüpü dağıtım şirketlerinin” muafiyeti vurgulanmıştır.

 ➢Hayvan barınakları, hayvan çiftlikleri ve hayvan bakım merkezleri
Söz konusu düzenlemede bir değişiklik yapılmamıştır.

 ➢Sağlık hizmetlerinin kapasitesini arttırmaya yönelik acil inşaat, donanım vb. faaliyetleri yürüten işletmeler/firmalar
Söz konusu hüküm bir önceki Genelgede yer almadığından, başkaca iş kollarına tamamen yeni bir muafiyet tanınması sağlanmıştır.

 ➢Bulunduğu yerin İl/İlçe Hıfzıssıhha Kurulu tarafından izin verilmesi şartı ile makarna, un, süt, et, balık üretimi gibi temel gıda maddelerinin üretiminin yapıldığı tesisler ve kâğıt, kolonya üretimi başta olmak üzere hijyen malzemeleri ile bu malzemelerin üretimi için ihtiyaç duyulacak hammaddelerin üretiminin yapıldığı tesisler
Söz konusu hüküm bir önceki Genelgede yer almadığından, başkaca iş kollarına tamamen yeni bir muafiyet tanınması sağlanmıştır.

 ➢Yurt içi ve dışı taşımacılık (ihracat/ithalat/transit geçişler dahil) ve lojistiğini yapan firmalar
Söz konusu hüküm bir önceki Genelgede yer almadığından, başkaca iş kollarına tamamen yeni bir muafiyet tanınması sağlanmıştır.

 ➢Oteller ve konaklama yerleri
Söz konusu düzenlemede bir değişiklik yapılmamıştır.

 ➢Gıda, temizlik ve ilaç gibi sektörlere ambalaj sağlayan üretim tesisleri
Söz konusu hüküm bir önceki Genelgede yer almadığından, başkaca iş kollarına tamamen yeni bir muafiyet tanınması sağlanmıştır.

 ➢Çalışanları inşaat alanında bulunan şantiyede konaklayarak yapımı devam eden büyük inşaatlar (Öyle ki, bu madde kapsamında inşaat ve konaklama aynı şantiye alanı içinde ise izin verilir, başka bir yerden çalışanların gelmesine ve şantiyede kalanların başka bir yere gitmelerine izin verilmez. Çalışma sadece inşaat alanı ile sınırlıdır.)
Söz konusu hüküm bir önceki Genelgede yer almadığından, başkaca iş kollarına tamamen yeni bir muafiyet tanınması sağlanmıştır.

 ➢Gazete, radyo ve televizyon kuruluşları ile gazete basım matbaaları yasak süresi boyunca iş faaliyetlerine devam edebilecek iş yerlerinden sayılmıştır.
Söz konusu hüküm bir önceki Genelgede yer almadığından, başkaca iş kollarına tamamen yeni bir muafiyet tanınması sağlanmıştır.

 C.  Gerçek Kişiler (Vatandaşlar) Yönünden Muafiyet
Tüzel kişiliklere tanınan sokağa çıkma yasağı istisnaları haricinde, işletmeler yönünden getirilen muafiyete benzer şekilde, bazı vatandaşların da sokağa çıkma yasağına tabi tutulmayacağı belirtilmiştir. Öyle ki;

 ➢Yeni Genelgede “Açık Olacak İşyeri, İşletme ve Kurumlarda” yönetici, görevli veya çalışanlar
Söz konusu düzenlemede bir değişiklik yapılmamıştır.

 ➢Kamu düzeni ve güvenliğinin sağlanmasında görevli olanlar (Özel güvenlik görevlileri dahil)
Özel güvenlik görevlilerinin de sokağa çıkma yasağından muaf olacağı belirtilmiştir.

 ➢Acil Çağrı Merkezleri, AFAD, Kızılay ve Vefa Sosyal Destek Birimlerinde görev alanlar
AFAD, Kızılay ve Vefa Sosyal Destek Birimleri görevlileri kapsama dahil edilmiştir.

 ➢Cenaze defin işlemlerinde görevli olanlar (din görevlileri, hastane ve belediye görevlileri vb.) ile birinci derece yakınlarının cenazelerine katılacak olanlar
Birinci derece yakınlarının cenazelerine katılacak onların haricinde defin işlemlerinde görevli olanların da muafiyet kapsamında olduğu belirtilmiştir.

 ➢Elektrik, su, doğalgaz, telekomünikasyon vb. kesintiye uğramaması gereken tedarik sistemlerinin sürdürülmesi ve arızalarının giderilmesinde görevli olanlar
Söz konusu düzenlemede bir değişiklik yapılmamıştır.

 ➢Ürün ve/veya malzemelerin nakliyesinde ya da lojistiğinde (kargo dahil), yurt içi ve yurt dışı taşımacılık, depolama ve ilgili faaliyetler kapsamında görevli olanlar
Muafiyetten yararlanacak lojistik faaliyeti çalışanlarına kargoda görev alanlar da eklenmiş; ayrıca yurt içi ve yurt dışı taşımacılığının yanı sıra depolama ve ilgili faaliyetler kapsamında görevi bulunanların da yasaklı olmayacağı vurgulanmıştır.

 ➢Yaşlı bakımevi, huzurevi, rehabilitasyon merkezleri, çocuk evleri vb. sosyal koruma/bakım merkezleri çalışanları
Söz konusu düzenlemede bir değişiklik yapılmamıştır.

 ➢Otizm, ağır mental retardasyon, down sendromu gibi “Özel Gereksinimi” olanlar ile bunların veli/vasi veya refakatçileri
Söz konusu hüküm bir önceki Genelgede yer almadığından, başkaca kişilere tamamen yeni bir muafiyet tanınması sağlanmıştır.

 ➢Demir-çelik, cam, ferrokrom vb. sektörlerde faaliyet yürüten işyerlerinin yüksek dereceli maden/cevher eritme fırınları ile soğuk hava depoları gibi zorunlu olarak çalıştırılması gereken bölümlerinde görevli olanlar
Ferrokrom faaliyetini yürüten iş yerlerinin yasaktan muaf olacağı açıkça belirtilmiş ve yüksek dereceli maden/cevher eritme fırınlarına da bu yönde hak tanınmıştır. Fırın ve soğuk hava depoları gibi çalışması zorunlu bulunan bölümlerde görevli olanların muafiyetleri aynen korunmuştur.

 ➢Bankalar başta olmak üzere yurt çapında yaygın hizmet ağı olan kurum, kuruluş ve işletmelerin bilgi işlem merkezlerinin çalışanları (asgari sayıda olmak kaydıyla)
Söz konusu hüküm bir önceki Genelgede yer almadığından, başkaca kişilere tamamen yeni bir muafiyet tanınması sağlanmıştır.

 ➢Bozulma riski bulunan bitkisel ve hayvansal ürünlerin üretimi, işlenmesi, pazarlanması ve nakliyesinde çalışanlar
Bozulma riski bulunan tarım ve hayvancılık ürünlerinin hasatında çalışan kişiler yönünden getirilen muafiyet; bozulma riski bulunan bitkisel ve hayvansal ürünler kapsamında genişletilmiş, ayrıyeten önceden yalnızca hasat faaliyetiyle kısıtlanan hak, üretim, işleme, pazarlama ve nakliyeye de tanınmıştır.

 ➢Küçükbaş-büyükbaş hayvanları otlatanlar, arıcılık faaliyetini yürütenler, sokak hayvanlarını besleyecek kişiler ile evcil hayvanlarının zorunlu ihtiyacını karşılamak üzere dışarı çıkacaklar (ikametinin önü ile sınırlı olmak kaydıyla)
Söz konusu hüküm bir önceki Genelgede yer almadığından, başkaca kişilere tamamen yeni bir muafiyet tanınması sağlanmıştır.

 ➢Veteriner hekimler
Yeni Genelge uyarınca muafiyet tanınan yeni iş kolları doğrultusunda gerçek kişiler yönünden güncelleme yapılmıştır.

 ➢Ekmek dağıtımında görevli olanlar
Söz konusu düzenlemede bir değişiklik yapılmamıştır.

 ➢Zorunlu sağlık randevusu olanlar (Kızılay’a yapılacak kan ve plazma bağışları dahil)
Söz konusu düzenlemede bir değişiklik yapılmamıştır.

 ➢Yurt, pansiyon, şantiye vb. toplu yerlerde kalanların gereksinim duyacağı temel ihtiyaçların karşılanmasında görevli olanlar
Söz konusu düzenlemede bir değişiklik yapılmamıştır.

 ➢İş sağlığı ve güvenliği nedeniyle işyerlerinden ayrılmaları riskli olan çalışanlar (iş yeri hekimi vb.)
Söz konusu hüküm bir önceki Genelgede yer almadığından, başkaca kişilere tamamen yeni bir muafiyet tanınması sağlanmıştır.

 ➢Servis hizmeti vermek üzere dışarıda olduklarını belgelemek şartı ile teknik servis çalışanları
Söz konusu hüküm bir önceki Genelgede yer almadığından, başkaca kişilere tamamen yeni bir muafiyet tanınması sağlanmıştır.

 ➢Tarımsal üretimin devamlılığı için gerekli olan ekim-dikim, sulama-ilaçlama gibi faaliyetler kapsamında bölgesel özelliklere göre İl/İlçe Hıfzıssıhha Kurullarınca izin verilenler
Söz konusu hüküm bir önceki Genelgede yer almadığından, başkaca kişilere tamamen yeni bir muafiyet tanınması sağlanmıştır.

 ➢Belediyelerin toplu taşıma, temizlik, katı atık, su ve kanalizasyon, ilaçlama, itfaiye ve mezarlık hizmetlerini yürütmek üzere hafta sonu çalışacak personel
Söz konusu hüküm bir önceki Genelgede yer almadığından, başkaca kişilere tamamen yeni bir muafiyet tanınması sağlanmıştır.

 ➢04.2020 Pazar günü saat 18.00’dan sonra geçerli olmak üzere tedarik zincirinin aksamaması amacıyla; marketler ve sebze-meyve hallerine mal, malzeme ve ürünlerin nakli, depolanması ve satışa hazırlanması aşamasında görevli olanlar (Hiçbir şekilde mal, malzeme ve ürün satışı yapılmayacaktır.)
Söz konusu hüküm bir önceki Genelgede yer almadığından, başkaca kişilere tamamen yeni bir muafiyet tanınması sağlanmıştır.

Yukarıda belirtilen istisnalar dışındaki tüm vatandaşların evlerinde kalması esas tutulmuştur. Bir önceki Genelgede bulunmasına rağmen;
 >Gazete, radyon ve televizyon kuruluşlarında görevli olanlar,
 >PTT, kargo ve su dağıtım şirketi çalışanları ile
 >Oteller ve konaklama yerlerinde mevcut konaklayanların ihtiyaçlarını karşılayacak çalışanlar açık bir şekilde sokağa çıkma yasağından istisna tutulan kişiler arasında sayılmamıştır.

Ne var ki, yasak süresince iş faaliyetlerine sürdürme hakkına sahip iş yerleri, işletmeler ve kurumlar arasında yer aldıklarından, bu kişilerin yeni düzenleme uyarınca 17.04.2020 tarihi saat 24:00 ila 19.04.2020 tarihi saat 24:00 arasında da çalışmaya devam edebileceği düşünülmektedir.
Genelgede sokağa çıkma yasağından muaf tutulan TBMM çalışanları hakkında ise Yeni Genelge metninde hiçbir istisna belirtilmediğinden; TBMM çalışanlarının yeni sokağa çıkma yasağı uygulamasından muaf olmayacağı anlaşılmaktadır.

 D.  Yeni Genelgedeki Sair Düzenlemeler
Yeni Genelge uyarınca, daha önceki Genelgeler kapsamında düzenlenmiş olan (sağlık ve cenaze için verilenler hariç) seyahat izin belgeleri yasak süresince askıda kalmakla birlikte 20.04.2020 günü itibarıyla yeniden geçerlik kazanacaktır. Muafiyet tanınan kişiler ve hali hazırda yola çıkanların hakları ise saklı tutulmuştur.

 >Makarna, un, süt, et, balık üretimi gibi temel gıda maddelerinin üretiminin yapıldığı tesisler ve kâğıt, kolonya üretimi başta olmak üzere hijyen malzemeleri ile bu malzemelerin üretimi için ihtiyaç duyulacak hammaddelerin üretiminin yapıldığı tesisler ve
 >Tarımsal üretimin devamlılığı için gerekli olan ekim-dikim, sulama-ilaçlama gibi faaliyetler kapsamında bölgesel özelliklere göre izin alacak iş yerleri hakkındaki kararlar İl/İlçe Hıfzıssıhha Kurullarınca en geç 16.04.2020 Perşembe günü saat 22:00’a kadar alınacaktır.

 E.  Genel Değerlendirme ve Sonuç
Önümüzdeki hafta sonu uygulanacak sokağa çıkma yasağı sınırlamalarına karşı iş faaliyetlerini sürdürmek isteyen iş yerlerinin, bağlı bulundukları İl Valiliklerine/Kaymakamlıklara muafiyetten faydalanma taleplerini bildirir dilekçe örneğini iletmelerini önermekteyiz.

Ayrıyeten, çalışmasını sürdürecek iş yerlerinin, yasak süresince görev alacak çalışanlara yönelik yapacakları bildirimde, bu kişilerin Ad-Soy ad, T.C. Kimlik Numarası, Görev niteliği ve Görev süresi bilgilerini de paylaşmaları, muhtemel kontrol ve denetimler karşısında durumun izahını kolaylaştıracaktır.

Bir diğer yandan, Şirketlerin yalnızca çalışanları hakkında yapacakları başvuruların yeterli olmayacağı; görevlerine devam edecek kişilerin iş yerine ulaşımını sağlayan aracı bir Şirket bulunuyor ise Servis Şirketi ile Şirket çalışanının (şoför); böyle bir aracı şirket bulunmamasına rağmen işveren tarafından ulaşım hizmeti veriliyor ise servisi gerçekleştiren çalışanının (şoför) bilgilerinin, yine iş faaliyetini sürdürecek iş yeri yetkilisi tarafından bağlı bulunulan İl Valiliklerine/Kaymakamlıklara iletilmesini tavsiye ederiz.

Dolayısıyla, çalışanların ikamet adresleri ile iş yeri arasındaki ulaşımı sağlayan kişiler hakkında da muafiyetten yararlanma isteğini belirtir dilekçe örneğinin kullanılması gerektiğini bilgilerinize sunarız.

Konuya ilişkin herhangi bir sorunuz olması halinde her zaman bizlerle iletişime geçebilirsiniz.

 

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu

 

[1] https://www.icisleri.gov.tr/2-gun-sokaga-cikma-yasagi, (Son Erişim Tarihi: 16.04.2020)

[2]https://www.icisleri.gov.tr/17-19-nisan-tarihleri-arasinda-30-buyuksehir-ve-zonguldak-il-sinirlari-icerisinde-sokaga-cikma-yasagi(Son Erişim Tarihi: 16.04.2020)