1.  Giriş
Bilindiği üzere Aralık 2019’dan beri halk sağlığını dünya çapında tehdit etmekte olan Corona (COVID-19) virüsünün yaygınlığının seyri, virüsün yayılımının yaratabileceği ekonomik/finansal risklerin azaltılabilmesi için farklı ülkelerde, ilgili kuruluşlarca muhtelif tedbirlerin uygulanmasını zaruri kılmıştır.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından düzenlenen ve 31.03.2016 tarihli ve 6827 sayılı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu yayımında bulunan İyi Uygulama Rehberi / Operasyonel Riskin Yönetimine İlişkin Rehber (“Rehber”) uyarınca[1]; “Bankaların sürekli olarak faaliyetlerine devam edebilmesine ve ayrıca önemli iş kesintilerinin ortaya çıktığı dönemlerde maruz kalacakları kayıpları sınırlamaya yönelik bir iş sürekliliği planına sahip olmaları zorunludur.”

Bu çerçevede, sorumluluklarından bir kısmını veya tamamını yerine getirememesine neden olacak şekilde faaliyetlerine zarar verici nitelikteki olaylara sürekli olarak maruz kalan Banka, bu türden olaylara karşı kurumsal büyüklüğünü, faaliyet yapısını ve iş süreçlerinin karmaşıklığını dikkate alarak[2] kendisinin hazırlıksız ve savunmasız kalabileceği farklı türden makul ve mantıklı senaryolara göre geliştirilmiş muhtelif müdahale programlarını ortaya koymak ve sürekliliği koruyucu planlar yaratmak durumundadır.[3]

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (“BDDK”), 16.03.2020 tarihinde yaptığı resmi Basın Açıklaması aracılığıyla, içinde bulunulan süreç nedeniyle, ilgili mevzuat kapsamında bankaların iş sürekliliğinin ve acil durum eylem planlarının Kurum tarafından düzenli olarak gözden geçirildiğini ve ihtiyatlı denetim yaklaşımı çerçevesinde rutin olarak hazırlanan iş sürekliliği planlarının tekrar incelemeye tabi tutularak gerekli tüm tedbirlerin sağlanacağını duyurmuştur.[4]

Bankanın, acil durum stratejilerinin mevcut faaliyetler, riskler, tehditler, esneklik gereksinimleri ve kurtarma öncelikleri ile uyumlu/tutarlı olup olmadığını kontrol etmek üzere iş sürekliliği planını düzenli olarak gözden geçirmesi gerektiği öngörüldüğünden[5], BDDK kısa süre içerisinde harekete geçmiştir.

Söz konusu bildirimi takiben 17.03.2020 tarihinde yine BDDK tarafından verilen Karar doğrultusunda, salgın sebebiyle meydana gelen ekonomik zorlukların sağlık bir şekilde üstesinden gelinmesi ve finansman şartlarının rahatlatılması için kredi ödemelerindeki gecikmelerin donuk alacak olarak sınıflandırılması hususunda şimdilik 31.12.2020 tarihine kadar değişiklik meydana getirecek düzenlemeler yapılmıştır.

Kredi ödemelerindeki gecikmelere ilişkin uygulamanın şartları, usulü ve sonuçları; Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından düzenlenen ve 31.03.2016 tarihli ve 6827 sayılı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu yayımında bulunan İyi Uygulama Rehberi / Operasyonel Riskin Yönetimine İlişkin Rehber, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından düzenlenen ve 22.06.2016 tarihli ve 29750 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak 01.01.2017 tarihinde yürürlüğe giren Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun 16.03.2020 tarihli Basın Açıklaması, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun 17.03.2020 tarihli Kararı ve sair mevzuat hükümleri çerçevesinde incelenecek ve ilgili Kurum ve Kuruluşların güncel görüşleriyle bir arada değerlendirilecektir.

2.  Kredilerin Sınıflandırılması Kavramı
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından düzenlenen ve 22.06.2016 tarihli ve 29750 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak 01.01.2017 tarihinde yürürlüğe giren Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin (“Yönetmelik”) 4. maddesi uyarınca Bankalar, yurt dışı şubeleri de dahil olmak üzere kredilerini öngörülen esaslara göre sınıflandırarak izlemek zorundadır.

Birinci Grup – Standart Nitelikli Krediler[6]
Yönetmelik hükmü doğrultusunda Birinci Grup – Standart Nitelikli Krediler niteliğine sahip olan krediler;
Kredilendirilebilir nitelikte finansman yapısına sahip gerçek ve tüzel kişilere kullandırılan,
Anapara ve faiz ödemeleri, borçlusunun ödeme gücüne ve nakit akımına göre yapılandırılan,
Ödemeleri süresinde yapılan veya toruz günden fazla gecikmeyen, gelecekte de geri ödeme sorunları beklenmeyen, teminatlara başvurulmaksızın tamamen tahsil edilebilecek nitelikte olan,
Borçlusunun kredi değerliliğinde zayıflama tespit edilmemiş olan ve
TFRS 9’a göre on iki aylık beklenen kredi zarar karşılığı uygulamasına tabi olanlardan ibarettir.

İkinci Grup – Yakın İzlemedeki Krediler[7]
Yönetmelik hükmü doğrultusunda İkinci Grup – Yakın İzlemedeki Krediler niteliğine sahip olan krediler;
Kredilendirilebilir nitelikte finansman yapısına sahip gerçek ve tüzel kişilere kullandırılmış olan, ancak, makroekonomik şartlardaki veya borçlunun faaliyet gösterdiği sektörlerdeki veya bunlardan bağımsız olarak borçluya ilişkin olumsuz gelişmeler nedeniyle borçlusunun ödeme gücünde veya nakit akımında olumsuz gelişmeler gözlenen ya da bunun gerçekleşeceği tahmin edilen veya
Kredinin kullandırıldığı esnada borçlunun önemli ölçüde finansal risk taşıması gibi nedenlerle yakından izlenmesi gereken veya
Anapara ve/veya faiz ödemelerinin kredi sözleşmesinde yer alan şartlara uygun olarak yapılmasında sorunlar doğması muhtemel olan ve bu sorunların giderilmemesi durumunda teminatlara başvurulmaksızın borcun tümüyle tahsil edilememe riski bulunan veya
Borçlusunun kredi değerliliği kredinin verildiği güne göre zayıflamamış olmakla birlikte düzensiz ve kontrolü güç bir nakit akımı yapısına sahip olması nedeniyle zayıflama ihtimali olan veya
Kredi değerliliğinin zayıflaması olarak yorumlanamayacak nedenlerle anapara ve/veya faiz ödemelerinin tahsili, vadelerinden veya ödenmesi gereken tarihlerden itibaren otuz günden fazla geciken ancak doksan günü geçmeyen veya
TFRS 9 kapsamında borçlusunun kredi riskinde önemli derecede artış olan veyaGeri ödemesi tamamen teminata bağlı olan kredilerde teminatın net gerçekleşebilir değeri alacak tutarının altına düşen veya
Birinci Grupta veya İkinci Grupta izlenirken yeniden yapılandırmaya konu edilen ve donuk alacak olarak sınıflandırma koşullarını taşımayan veya
Donuk alacak gruplarında izlenirken yeniden yapılandırmaya konu edilen ve 7’nci maddede belirtilen koşulların gerçekleşmesini müteakiben canlı alacak olarak sınıflandırılanlardan ibarettir.

Üçüncü Grup – Tahsil İmkânı Sınırlı Krediler[8]
Yönetmelik hükmü doğrultusunda Üçüncü Grup – Tahsil İmkânı Sınırlı Krediler niteliğine sahip olan krediler
Borçlusunun kredi değerliliği bozulmuş olan veya
Teminatların net gerçekleşebilir değerinin veya borçlunun öz kaynaklarının borcun vadesinde ödenmesini karşılamada yetersiz bulunması nedeniyle teminata başvurulmaksızın tamamının tahsil imkânı sınırlı olan ve gözlenen sorunların düzeltilmemesi durumunda zarara yol açması muhtemel olan veya
Anaparanın ve/veya faizin tahsili, vadesinden veya ödenmesi gereken tarihten itibaren doksan günden fazla geciken ancak yüz seksen günü geçmeyen veya
Makroekonomik şartlardaki veya borçlunun faaliyet gösterdiği sektörlerdeki veya bunlardan bağımsız olarak borçluya ilişkin olumsuz gelişmeler nedeniyle işletme sermayesi finansmanında veya ilave likidite yaratmada sıkıntılar yaşanması gibi nedenlerle anaparanın ve/veya faizin bankaca tahsilinin veya ödenmesi gereken tarihten itibaren doksan günden fazla gecikeceğine kanaat getirilen veya
Yeniden yapılandırılarak canlı alacak olarak sınıflandırılan ve bir yıllık izleme süresi içerisinde anapara ve/veya faiz ödemesi otuz günden fazla geciken veya bu izleme süresi içinde bir kez daha yeniden yapılandırmaya tabi tutulanlardan ibarettir.

Not: BDDK’nın 17.03.2020 tarihli Kararı uyarınca, yeniden yapılandırılarak canlı alacak olarak sınıflandırılan ve bir yıllık izleme süresi içerisinde anapara ve/veya faiz ödemesi otuz günden fazla geciken veya bu izleme süresi içinde bir kez daha yeniden yapılandırmaya tabi tutulan alacakların Üçüncü Grup – Tahsil İmkânı Sınırlı Krediler kapsamına tabi tutulması zorunluluğu 31.12.2020 tarihine kadar yürürlükten kaldırılmıştır.

Dördüncü Grup – Tahsili Şüpheli Krediler[9]
Yönetmelik hükmü doğrultusunda Dördüncü Grup – Tahsili Şüpheli Krediler niteliğine sahip olan krediler;
Anaparanın ve/veya faizin tamamının kredi sözleşmesinde yer alan hususlar çerçevesinde teminata başvurulmaksızın tahsilinin sağlanamayacağı muhtemel olan veya
Borçlusunun kredi değerliliği ciddi şekilde bozulmuş olan, ancak birleşme, yeni finansman bulma imkânı veya sermaye artırımı gibi olanakların borçlunun kredi değerliliğine ve kredinin tahsil kabiliyetine yapması beklenen katkı nedeniyle henüz tam anlamıyla zarar niteliği taşımadığı düşünülen veya
Anapara ve/veya faizin vadesinden veya ödenmesi gereken tarihten itibaren tahsilinin gecikmesi yüz seksen günü geçen, ancak bir yılı geçmeyen veya
Makroekonomik şartlardaki veya borçlunun faaliyet gösterdiği sektördeki veya bunlardan bağımsız olarak borçluya ilişkin olumsuz gelişmeler nedeniyle anapara ve/veya faizin vadesinden veya ödenmesi gereken tarihten itibaren tahsilindeki gecikmenin yüz seksen günü geçmesi beklenenlerden ibarettir.

Beşinci Grup – Zarar Niteliğindeki Krediler[10]
Yönetmelik hükmü doğrultusunda Beşinci Grup – Zarar Niteliğindeki Krediler niteliğine sahip olan krediler;
Borçlusunun kredi değerliliğinin tümüyle ortadan kalkmış olması nedeniyle tahsil beklentisi bulunmayan veya toplam alacak tutarının ancak ihmal edilebilir bir kısmının tahsil edilmesi beklenen veya
Üçüncü ve Dördüncü Gruplarda belirtilen özellikleri taşımakla birlikte, vadesi gelen ve ödenmesi gereken alacak tutarlarının tamamının bir yılı aşacak bir sürede tahsilinin sağlanamayacağı muhtemel olan veya
Anaparanın ve/veya faizin ödenmesi gereken tarihten itibaren tahsili bir yıldan fazla gecikenlerden ibarettir.

3.  Donuk Alacak Kavramı

Yönetmelik’in 5. maddesi kapsamında; 4’üncü madde kapsamında Üçüncü, Dördüncü ve Beşinci Grupta sınıflandırılan veya 10.2015 tarihli ve 29511 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kredi Riskine Esas Tutarın İçsel Derecelendirmeye Dayalı Yaklaşımlar ile Hesaplanmasına İlişkin Tebliğ uyarınca borçlusunun temerrüt ettiği kabul edilen veya TFRS 9’a göre borçlunun temerrüdü dolayısıyla ömür boyu beklenen kredi zarar karşılığı uygulamasına tabi olan krediler donuk alacak olarak kabul edilir.

Ayrıca, finansal garantiler, alacaklının tazmin talebi riskinin ortaya çıkması veya finansal garantiye esas teşkil eden borçlunun alacaklıya olan yükümlülüğünün yukarıdaki koşulları taşıması durumunda nominal tutarları üzerinden donuk alacak olarak sınıflandırılır.[11]

Bununla birlikte borçlu cari hesap şeklinde kullandırılan ve herhangi bir vade kaydı bulunmayan nakdi krediler;

Borçlu cari hesaba ilişkin dönem faizleri ile diğer alacakların vadesinden veya ödenmesi gereken tarihten itibaren doksan günden daha fazla sürede ödenmeyerek anaparaya ilave edilmesi veya
Borcun, hesabın kesilmesini izleyen doksan günden fazla sürede ödenmemesi veya
Kredi borçlusuna bir başka kredi açılarak tahsili gecikmiş olan anaparanın ve/veya faizlerin yeniden finanse edilmesi veya
Hesap limitinin doksan günden daha fazla kesintisiz olarak aşılması durumunda donuk alacak olarak kabul edilir.[12]

4.  Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Kararı
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, 17.03.2020 tarihinde aldığı Karar ile Corona virüs salgını nedeniyle yeni tedbirler aldığını açıklamıştır;
“Ülkemiz de dahil olmak üzere birçok ülkeye yayılan Kovid-19 salgını neticesinde ekonomik ve ticari faaliyetlerde oluşan aksaklıklar nedeniyle, Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 4’üncü ve 5’inci maddeleri kapsamında kredilerin donuk alacak sınıflandırılması için öngörülen 90 gün gecikme süresinin, bu kurul kararı tarihi itibarıyla birinci ve ikinci grupta izlenen krediler için 31 Aralık 2020 tarihine kadar 180 gün olarak uygulanmasına karar verildi.
90 günlük gecikmeye rağmen ikinci grupta sınıflandırılmaya devam olunan krediler için ayrılacak karşılıkların, bankaların TFRS 9 kapsamında beklenen kredi zararının hesaplanmasında kullandıkları kendi risk modellerine göre ayırmalarına devam olunmasına, anılan yönetmeliğin 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin beşinci alt bendinin 31 Aralık 2020 tarihine kadar uygulanmamasına, bu kararın kuruluş birliklerine duyurulmasına ve kurum internet sitesinde yayımlanmasına karar verilmiştir.”

Kararla birlikte, Yönetmelik’te düzenlenen kredi kategorilerinin donuk alacak olarak sınıflandırılması için öngörülen 90 günlük gecikme süresi, kurul kararı itibarıyla birinci ve ikinci grupta izlenen krediler yönünden 31.12.2020 tarihine kadar 180 gün üzerinden uygulanacaktır.
Bu sebeple, kredi ödemelerindeki gecikmelere esneklik tanınarak, gecikmeye giren kredilerin Bankalarca tutulan takip hesaplarına aktarılmadan önce uygulanan bekleme süresinin 90 günden 180 güne çıkartıldığı anlaşılmaktadır.

Açıklamada verilen bilgilere göre uygulamanın ihtiyaç kredilerinin yanı sıra taşıt, konut ve tüketici kredileri ile tüm ticari kredi türlerini kapsadığı gözlemlenmektedir.
Öte yandan yeniden yapılandırılmış kredilerin geri ödemesindeki koşullar için de kolaylık sağlanmış ve 90 günlük gecikme süresinin 180 güne çıkarılmasına benzer şekilde; bir yıllık izleme süresi içerisinde anapara ve/veya faiz ödemesi otuz günden fazla geciken ya da bu süre içinde bir kez daha yeniden yapılandırmaya tabi tutulan kredilerin üçüncü grupta sınıflandırılma şartı 31.12.2020 tarihine kadar yürürlükten kaldırılmıştır.

5.  Sonuç
Yukarıda yer alan incelemeler neticesinde;
İhtiyaç kredilerinin yanı sıra taşıt, konut ve tüketici kredileri ile tüm ticari kredi türleri de dahil olmak üzere pek çok kredi kaleminde kredi ödemesi borçlarının donuk alacak mahiyetinde değerlendirilmesi için öngörülen 90 günlük gecikme süresi 31.12.2020 tarihine kadar 180 gün üzerinden uygulanacak,
Gecikmeye giren kredi ödemeleri Bankaların takip hesaplarına aktarılmadan önce 180 gün beklenecek ve
Yeniden yapılandırılarak canlı alacak olarak sınıflandırılan ve bir yıllık izleme süresi içerisinde anapara ve/veya faiz ödemesi otuz günden fazla geciken veya bu izleme süresi içinde bir kez daha yeniden yapılandırmaya tabi tutulan alacakların Üçüncü Grup – Tahsil İmkânı Sınırlı Krediler kapsamına tabi tutulması zorunluluğu 31.12.2020 tarihine kadar uygulanmayacaktır.

Kısaca, birçok kredi türünde geri ödemeye ilişkin gecikmelere esneklik tanınmıştır. Bu sebeple, hukuka işlemlerin anılan değişikliğe uygun olacak şekilde sürdürüleceği bildirilmekle; faaliyetleriniz esnasında söz konusu uygulamanın göz önünden bulundurulması tavsiye edilir.

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu

[1] 31.03.2016 tarihli ve 6827 sayılı Resmî Gazete – Operasyonel Riskin Yönetimine İlişkin Rehber, Yedinci Kısım, İş Sürekliliği, İlke 10.

[2] Rehber, Yedinci Kısım, İş Sürekliliği, İlke 10, not 70.

[3] Rehber, Yedinci Kısım, İş Sürekliliği, İlke 10, not 71/1.

[4] https://www.bddk.org.tr/ContentBddk/dokuman/duyuru_0796_01.pdf (Son Erişim Tarihi: 20.03.2020)

[5] Rehber, Yedinci Kısım, İş Sürekliliği, İlke 10, not 71/2.

[6] 22.06.2016 tarihli ve 29750 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak 01.01.2017 tarihinde yürürlüğe giren Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, madde 4/1-a.

[7] Yönetmelik, madde 4/1-b.

[8] Yönetmelik, madde 4/1-c.

[9] Yönetmelik, madde 4/1-ç.

[10] Yönetmelik, madde 4/1-d.

[11] Yönetmelik, madde 5/2.

[12] Yönetmelik, madde 5/3.