A. Giriş

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) ile tacir olmaya bağlanan sonuçlardan biri, faturanın alındığı tarihten itibaren sekiz gün içinde fatura içeriğine itiraz edilmemesi halinde faturanın içeriğinin kabul edilmiş sayılmasıdır. Bu durum aksi ispat olunabilir bir kanuni karine niteliğindedir. Faturaya itiraz, (526 sıra numaralı) Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (“Tebliğ”) çerçevesinde

❖ noter aracılığıyla,

❖ taahhütlü mektupla,

❖ telgrafla veya

❖ güvenli elektronik imza kullanılarak KEP sistemi üzerinden yapılmalıdır.

İşbu bilgi bülteninde yerleşik içtihatlar uyarınca faturaya itirazın usulü, Tebliğ’in faturaya itiraz hususunda getirdiği zorunluluklar ve uygulama ile birlikte ortaya çıkan iade faturası düzenlemenin sonuçları incelenecektir.

B. Fatura İtirazın Usulü

Giriş kısmında da belirtildiği üzere, faturayı alan kişi aldığı tarihten itibaren 8 gün içinde fatura içeriğine itiraz edebilir. Faturaya itirazın süresinde yapılması kadar, bu itirazın karşı tarafa ulaşması da önem taşımaktadır. Her ne kadar iadeli taahhütlü mektup veya tesellüm fişli bir kargo yoluyla da faturaya itiraz edilmesi mümkün ise de bu usullerde gönderinin içeriği tevsik edilmediği için ispat hususunda sorun yaşanması olasıdır. Bu sebeple ticari hayatta, faturaya itiraz edildiğine dair noterden ihtarname keşide edilmesi usulü benimsenmiştir.

Bunun yanında; Tebliğ ile, e-belgelere ilişkin olarak TTK uyarınca noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza kullanılarak KEP sistemi ile yapılan ihbar veya ihtarlar ile e-Belge iptal işlemlerinin 01/05/2021 tarihinden itibaren, www.ebelge.gib.gov.tr adresinde yayınlanan kılavuzda belirtilen usul ve süreler içinde, elektronik ortamda Gelir İdaresi Başkanlığı bilgi işlem sistemine bildirilmesi zorunluluğu getirilmiştir.

Ancak belirtmek gerekir ki yayımlanan kılavuzda belirtilen işlemler, Kayıtlı Elektronik Posta (KEP) işlemleri yerine geçmemektedir. Bu işlemler sadece, KEP ya da noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla yapılan itirazların, ayrıca Gelir İdaresi Başkanlığı'na bildirilmesi içindir.

E-belgelere elektronik ortamda iptal/itiraz işlemi yapılabilmesi için; belgeyi düzenleyen satıcı veya duruma göre alıcı tarafından e-Belge Uygulamaları üzerinden iptal/itiraz talebi oluşturulması gerekmektedir. İptal/itiraz taleplerine ilgili faturanın alıcısı/satıcısı tarafından onay verilebildiği gibi, karşı tarafın bu talebi onaylama zorunluluğu bulunmamaktadır.

Kılavuzda e-belge uygulamalarına taraf olanların birbirlerine düzenlemiş oldukları e-arşiv fatura ve eSMM belgeleri için sistem üzerinden iptal işlemi gerçekleştirmelerinin mümkün bulunduğu gibi hariciitiraz yollarının kullanılmasına da engel teşkil etmediği belirtilmektedir. Bu durumda harici yollarla yapılan itiraz işlemlerinin sistem üzerinden bildirilerek alıcı/satıcının onayına sunulması gerekmektedir. E-arşiv faturalar ve e-SMM belgeleri sistem üzerinden iptal/itiraz işlemlerinin gerçekleştirilmesi sistem bilgileri ile beyan, bildirim ve formlardaki bilgilerin uyumluluğunu sağlamaktadır.

Önemle belirtmek gerekir ki mükelleflerin sadece ilgili kılavuzda belirtilen işlemleri yapmaları, TTK açısından hüküm ifade etmeyebileceğinden, hak kaybına uğranılmaması için yapılacak itirazlarda öncelikle TTK’da düzenlenen itiraz usulüne uyulması gerektiği ve daha sonra da Kılavuzda belirtilen işlemlerin yapılması gerektiği değerlendirilmektedir.

C. İade Faturaları

Ticari ilişkilerin olduğu her alanda iade de en az alım-satım kadar sık karşılaşılabilen bir durumdur. Ürünün fazla gelmesi, bozuk olması vb. gibi nedenler alıcının malı geri verme hakkını doğurur. Alıcıya tanınan bu hakkın muhasebeleştirilmesi ve müşteri tarafından alınan bir malın satıcıya geri verilmesi durumunda vergi kayıtlarının birbirini tevsik etmesi amacıyla uygulamada iade faturası geliştirilmiştir. Ancak belirtmek gerekir ki iade faturası Vergi Usul Kanunu yahut TTK’da düzenlenmemiş olup; tacirler arasında teamülen geliştirilmiş bir fatura türüdür.

İade faturasında;

❖ Satıcının faturasındaki tarih ve seri numarası

❖ İade edilen ürünün birim tutarı

❖ İade edilen ürünün miktarı

❖ İade edilen ürünün toplam tutarı eksiksiz bir şekilde yer almalıdır. Ayrıca iade özelliğindeki bir faturada olması gereken en önemli bilgi, bunu belirten ibaredir. Eş deyişle, faturanın üzerinde iade için düzenlendiği açıkça belirtilmelidir.

Ancak yerleşik içtihatlar uyarınca sadece iade faturası tanzim edilmesi suretiyle faturaya itiraz edilmesi usulü Yargıtay tarafından geçerli kabul edilmemektedir .

Nitekim bu görüş, iade faturasının niteliğine de son derece uygun düşmektedir. Esasen görüşün dayanağını, faturaya itiraz edilmesi halinde fatura içeriğinin doğruluğunun, faturayı düzenleyen tarafından ispat edilmesi kuralı oluşturmaktadır. Diğer bir ifade ile, faturaya itiraz etmek amacıyla iade faturası düzenlenmesi durumunda, ortada iki adet fatura bulunmaktadır:

❖ asıl ticari ilişkiye istinaden düzenlenen fatura, ve

❖ “itiraz” amaçlı iade faturası

Her iki taraf da faturayı tek taraflı olarak tanzim etmiş olmakla, esasen fatura içeriği hususunda karşılıklı bir mutabakat bulunmamaktadır. Ne var ki, asıl faturanın bir ticari ilişkinin ifasına yönelik olması sebebi ile, bu faturanın doğruluğu karine olarak kabul edilmektedir. Oysa “itiraz” amaçlı iade faturasına konu olan bir mal iadesi söz konusu olmadığı için bu faturanın hangi ilişkinin ifasından dolayı tanzim edildiği belirsizdir. Neticeten, kural olarak iade faturası kesilmesi halinde faturaya itiraz edilmiş olduğu kabul edilmeyecektir.

D. Sonuç

Yukarıda açıklandığı üzere; salt bir iade faturasının tanzim edilmesi, diğer bir deyişle faturaya itiraz edilmeyerek yalnızca iade faturası düzenlenmesi hali hukuken faturaya itirazın sonuçlarını doğurmamaktadır. Bununla birlikte faturaya itiraz edilmesi için mükelleflerin sadece Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayımlanan kılavuzda belirtilen işlemleri yapmaları da TTK açısından hüküm ifade etmediğinden, faturaya yapılacak itirazlarda öncelikle TTK hükümlerine uyulması gerekmekte ve daha sonra da kılavuzda belirtilen işlemlerin (iptal/itiraz talepleri) yapılması gerekmektedir.

Saygılarımızla,

Gülaç Hukuk Bürosu