A.  Giriş

Bilindiği üzere kanser hastalığının tedavisinde günümüzde pek çok tedavi yöntemi kullanılmaktadır. İşbu bilgi bülteninin konusu olan immünoterapi ve akıllı ilaç tedavileri de bu yöntemlerden bazılarıdır.

Kısaca bahsetmek gerekir ise; immünoterapi, bağışıklık sisteminin kanser hücreleri ile savaşmasını sağlayan bir tedavi türüdür. Akıllı ilaç tedavisi ise kanser hücrelerinin kazandığı kontrolsüz çoğalma ve yayılma özelliğini engellemeyi amaçlamaktadır. Bu tedavi türleri, genellikle kanser hastalığının klasik tedavisinde kullanılan kemoterapi, radyoterapi gibi yöntemlerden olumlu sonuç alınamaması halinde kanser hastalığının ileri seviyesinde olan hastalara önerilmekte ve hastaların bağışıklık sisteminin güçlenmesi ve yaşam sürelerinin uzaması amaçlanmaktadır. Ancak, bu tedavilerde kullanılan ilaçların bedelleri Sosyal Güvenlik Kurumu (“SGK”) tarafından karşılanmamaktadır.

Herhangi bir ilacın bedelinin SGK tarafından karşılanabilmesi için bu ilacın SGK’nın geri ödeme listesinde yani Sağlık Uygulama Tebliği’nde (SUT) bulunması gerekmektedir[1]. Ancak bir ilaç SUT’ta bulunsa dahi bedelinin SGK tarafından karşılanabilmesi için o ilacın belirli türdeki kanser hastalığının tedavisinde kullanılması veya hastanın belirli tedavileri almış/almamış olması gibi şartların varlığı gerekmektedir. Dolayısıyla bir ilacın SUT’ta yer alması demek o ilaç bedelinin, her kanser hastası için SGK tarafından karşılanacağı anlamına maalesef gelmemektedir.

Bahsi geçen ilaç bedellerinin sadece bir kürünün 15.000,00-TL ila 50.000,00-TL arasında değişmesi ve tedavi sürecinin ne kadar süreceğinin belirli olmaması nedeniyle pek çok kanser hastası bu tedaviyi karşılayamamakta veya tedaviyi alabilmesi için hangi yolları izlemesi gerektiğini bilmemektedir. İşbu bilgi bülteninde ilaç bedellerinin SGK tarafından karşılanabilmesi için yürütülmesi gereken hukuki süreçten bahsedilecektir.

B.  İlaç Bedellerinin SGK Tarafından Karşılanması Hakkında

Bir kanser hastasının immünoterapi veya akıllı ilaç tedavisine başlayabilmesi için öncelikle tedavisinde kullanılması gereken ilaç için hekimi tarafından Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’na endikasyon dışı ilaç başvurusunda bulunulması gerekmektedir[2]. Başvuru üzerine kurum tarafından, talep olunan ilacın, ilgili endikasyonda kullanımının uygun olup olmadığı bilimsel yönden değerlendirilir ve uygunluk onayından sonra ilaç kullanılabilir. Kurumun endikasyon dışı ilaç başvurusuna ilişkin vereceği onay belgesi ilacın kullanılmaya başlanılmasının yanında açılacak olan davalarda sunulması gereken, önem arz eden belgeler arasında yer almaktadır.

Hasta tarafından ilacın kullanılmaya başlanılması akabinde SGK’ya hem ödenmiş olan bedellerin iadesi hem de bundan sonraki ilaç bedellerinin karşılanması için başvuruda bulunulması gerekmektedir. SGK tarafından yapılan inceleme sonrası ilacın SGK geri ödeme listesinde bulunmaması, kanser hastalığı türünün SUT’ta açıklanan teşhislerden biri olmaması gibi nedenlerle başvurunun reddedilmesi akabinde iş mahkemelerinde kurum işleminin iptali davasının açılması gerekmektedir.

Yaşam hakkı, sağlık hakkı ve sosyal güvenlik hakları Anayasa ve Uluslararası Sözleşmeler ile güvence altına alınmış evrensel temel insan haklarıdır. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin sosyal bir devlet olduğu göz önünde bulundurulduğunda, devletin bireyin yaşam hakkını ve sağlık hakkını koruması ise sosyal devlet olma ilkesinin bir gereğidir. Bu ilkeler uyarınca, ilaç bedellerinin dava süresince SGK tarafından karşılanması adına talep üzerine mahkemelerce tedbir kararı verilmesi gereklidir. Nitekim ilacın tedarikinde yaşanacak olası bir gecikme yaşam hakkının ihlaline yol açacaktır.

C.  Sonuç

Sonuç olarak; immünoterapi ve akıllı ilaç tedavilerinde kullanılacak olan kanser ilaçlarının bedellerinin SGK tarafından karşılanabilmesi için bireylerin  ilk önce Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvuruda bulunmaları, başvurularının Kurum tarafından reddedilmesi akabinde ise tedbir talepli dava açmaları zorunluluk teşkil etmekte olup  en  temel insan haklarının korunabilmesi için hukuk mücadelesi vermeleri gerekmektedir.

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu

[1] Bu ilaçlardan bazıları Bevasizumab etken maddeli Altuzan, Nivolumab etken maddeli Opdivo, Pembrolizumab etken maddeli Keytruda, Atezolizumab etken maddeli Tecentriq vs. ilaçlardır.
[2] Endikasyon dışı ilaç kullanımı; ilacın ülkemizde onaylanmış endikasyonu dışındaki her türlü kullanımını ifade etmektedir.