A. Giriş

Marka tescilinden doğan haklar sadece tescilin yapıldığı ülkede koruma sağlamaktadır. Uluslararası ticaretin gelişmesi ile birlikte  birden fazla ülkede faaliyet gösteren marka sahipleri için markalarını ilgili ülkelerde tanıtma ve koruma talep etme gereği doğmuştur. Bu kapsamda koruma talep edilen ülkelerde de markanın tescil edilmesi gerekmektedir. Türkiye’nin 01.01.1999 tarihinde taraf olduğu Markaların Uluslararası Tesciline İlişkin Madrid Anlaşması İle İlgili Protokol” [1](“Madrid Protokolü”) kapsamında Madrid Sistemi olarak adlandırılan Uluslararası Marka Tanıtma Sistemi ile Türkiye’den Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü’ne  (“World Intellectual Property Office [“WIPO”]) başvuru yapılması durumunda tek başvuru ile 124 ülkeye kadar marka tescili sağlanması mümkündür.

İşbu bilgi bülteninde uluslararası alanda marka tescili ve WIPO detaylı olarak incelencektir.

B.Uluslarararası Marka Tescili

Bir işletmenin mal ve hizmetlerini diğer işletmelerden ayırmaya yarayan her türlü işarete marka denmektedir. Marka tescili,  markanın ürün ve hizmetlerine dair tanıtım, satış gibi tüm faaliyetlerin sadece marka tarafından yapılmasını sağlayan, hak sahibi olmayan üçüncü kişiler tarafından kullanımını yasaklayarak markayı koruma altına bir sistemdir. Ancak markanın bir ülkede korunabilmesi için korunacağı ülkede, o ülkenin mevzuatına uygun olarak tescil edilmesi gerekmektedir. Türkiye düzeyinde koruma için gerekli evraklar ile Türk Marka ve Patent Kurumu’na (“TMPK”) markanın tescil edilmesi yeterlidir.

Mal ve hizmet alım satımının yaygınlaşması, serbest ticaret ve dijitalleşen dünya ile uluslararası marka kavramı önem kazanmıştır. Birden fazla ülkede koruma elde etmek isteyen marka sahipleri her bir ülkeye ayrı ayrı marka tescil başvurusunda bulunabileceği gibi, Uluslararası Marka Tescil Sistemi ile tek bir başvuru ile birden fazla ülkede koruma da elde edebilir. Bu kapsamda kullanılabilecek farklı sistemler bulunmaktadır. Bunlar ;

• Avrupa Birliği Markası (“European Union Trade Mark – [EUTM]”) ile Avrupa Birliği’ne (“AB”) üye ülkelerin tamamında geçerli olan bir marka türüdür. Tescil sistemleri Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi (“European Union Intellectual Property Office- EUIPO”) tarafından yürütülmektedir. Ancak bu sistem de koruma sadece AB üye ülkelerinde sağlanır.
• Topluluk Marka Tescil Sistemi (“OHIM”) Avrupa Topluluğu’na üye ülkelerde tek başvuru ile koruma sağlayan ve ülkelerin tamamında geçerli olan bir sistemdir. Topluluk Marka Tescili sisteminde yetkili ofis, İspanya’da bulunan İç Uyum Ofisi’dir. Türkiye taraf olduğu Paris Sözleşmesi gereğince Topluluk Markası tescil ettirebilir ve Avrupa Topluluğu bünyesinde koruma kazanabilirler.[2]
• Madrid Sistemi, Uluslararası Tescil Sistemleri içinde en çok tercih edilen gruptur. Madrid Sistemi’nin yasal dayanağı “Markaların Uluslararası Tesciline İlişkin Madrid Anlaşması” (“Madrid Anlaşması”)[3] ve Madrid Protokolü’dür. Türkiye’de 01.01.1999 tarihinden itibaren Madrid Protokolü’ne taraftır.

C. Madrid Protokolü Çerçevesinde Uluslararası Marka Tescili

Madrid Sistemi ile tek başvuru ile birden fazla ülkeyi kapsar şekilde markanın tescilini, daha sonra da unvan, adres değişikliği, devir gibi işlemlerin farklı ülkeleri kapsar şekilde tek işlemle yapılmasına imkan verir. Madrid Protokolü’ne göre Uluslararası Marka Tescil işlemleri için yetkili kuruluş, merkezi Cenevre’de bulunan WIPO’dur.

D. Başvuru Süreci

Madrid Anlaşması kapsamında uluslararası başvuru yapabilmek için; Anlaşma’ya taraf bir ülkenin vatandaşı olmak veya Anlaşma’ya taraf olan olan bir ülkede yerleşik olmak ya da Anlaşma’ya taraf bir ülkede gerçek ve etkin bir sınai veya ticari işletmeye sahip olmak gerekmektedir. Bunun dışında bir markanın Protokol hükümleri çerçevesinde uluslararası tescile konu olabilmesi için, bu markanın Protokol’e üye bir devletin ofisinde tescil edilmiş veya bu marka için menşe ofisine tescil başvurusunda bulunulmuş olması başvurunun ön koşuludur. Çünkü ancak Türkiye’de tescil ettirilen mal ve hizmet sınıfları için Uluslararası Tescil başvurusunda bulunulabilir. Türkiye de söz konusu başvuru için menşe ofis Türk Patent ve Marka Kurumu’dur. Başvurunun usulüne uygun olup olmadığı “Markaların Korunması Hakkında 556 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname”  hükümleri ile denetlenecektir. Bu şekilde ulusal düzeyde tescili olan bir marka için uluslararası tescil başvurusunda bulunulabilir.

Madrid Anlaşması ve Bu Anlaşma İle İlgili Protokol’e Dair Ortak Yönetmelik’in ilgili maddesine[4] uygun, resmi bir formda hazırlanmış uluslararası tescil başvurusu ile menşe ofise başvurulur. Söz konusu başvurunun Türkiye’de yer alan markayı referans alması ve başvuru için gerekli ücretin ödendiğine dair ibareyi içermesi önem arz etmektedir. Menşe Ofis başvurunun Madrid Anlaşması’na uygun olup olmadığını inceleyecek, uygunsuzluk bulunması durumunda başvuru sahibine giderilmesi için süre verecek, bulunmaması durumunda WIPO’ya sunacaktır[5].

E. Başvuru Ücreti ve Koruma Süresi

Türkiye’den uluslararası marka başvurularında TMPK’na ödenmesi gereken WIPO’ya resmi bildirim ücreti 2022 yılı için 1400 Türk Lirasıdır. WIPO’ya ödenecek resmi ücret ise başvurudaki sınıf sayıları, marka çok renkli olup, marka garanti markasının ya da benzer olup, başvurunun kapsadığı ülke sayısı gibi durumlarına göre değişebilir. WIPO’da bir markanın tescili yirmi yıllık bir süre için mümkün olup yirmi yıllık sürelerle tescilin yenilenmesi mümkündür. Eğer başvuru sahibi tarafından ilk on yıllık süre için başvuru ücretleri ödenmiş ise koruma bu on yıl için geçerli olacaktır.

F. WIPO İncelemesi ve Sonucu

Uluslararası başvuru menşe ofiste kontrol edildikten sonra, ikinci aşama olarak WIPO’da da şekli açıdan incelenir. WIPO başvuruyu şekli açıdan uygun bulmazsa, buna ilişkin olarak menşe ofise ve başvuru sahibine bir uygunsuzluk mektubu gönderir.

WIPO uluslararası başvurunun şartlara uygun olduğuna karar verirse, markayı Uluslararası Sicil’de tescil eder; bu uluslararası tescili, Madrid Protokolü’ne üye devletlerin ofislerine bildirir ve ayrıca gerek tescil gerekse de bildirimler bakımından menşe ofisi de bilgilendirilerek marka sahibine de bir belge gönderir. Uluslararası başvuru sicile kayıt edildikten sonra WIPO Uluslararası Markalar Gazetesi’nde, eğer başvuru sadece Anlaşma kapsamında yapılmışsa Fransızca, diğer durumlarda ise Fransızca, İngilizce veya İspanyolca olarak yayınlanır . Bundan sonra WIPO, marka korumasının tercih edildiği Protokol’e üye devletlerin ofislerine bildirimde bulunur.

WIPO’dan bildirimi alan her bir taraf devlet, başvuruyu kendi düzenlemelerine uygun olarak değerlendirip 1 yıl veya en geç 18 ay içinde markanın o lisansı kabul edilemeyeceğine karar vermesi gerekir. Taraf devlet tarafından verilen marka tescilinin kabulü veya reddi kararı, WIPO tarafından uluslararası tescil edilecek olup uluslararası marka tarafından tanıtılacaktır[6].

G. Bağımlılık Durumu

Madrid Sistemi kapsamında uluslararası tescilli markalar, esas başvuruya ya da tescilli markaya uluslararası tescil tarihlerinden itibaren 5 yıl bağlı kalır. Uluslararası tescil tarihinden itibaren ilk 5 yıl markanın Türkiye’de ki durumunun değişmesi halinde uluslararası başvuru da değişmekte ancak 5 yıldan sonra marka esas başvurudan bağımsız hale gelmektedir.

H. Sonuç

Ulusal düzeyde yapılan marka tescilleri hak sahibine sadece tescilin yapıldığı ülke düzeyinde koruma sağlamaktadır. Birden fazla ülkede koruma sağlanması için uluslararası marka tescili yapılması gerekmektedir.Uluslararası alanda Madrid Sistemi ve WIPO ile uluslararası tescil başvuruları daha etkin, ucuz, hızlı ve kolay yapılabilmektedir. Madrid Sistemi ile ulusal düzeyde tescil edilmiş bir markanın öncelikle TMPK’na yapılacak ilk başvuru ve daha sonra TMPK’nın başvuruyu WIPO’ya sunması ve WIPO’nun onaylaması sonucunda tek bir başvuru ve tek bir para birimi ile başvuru ücreti ödeme ile marka tescili sağlanabilmektedir. Ayrıca markanın tescilinden sonra yapılacak yenileme, değişiklik, markanın devri gibi işlemlerde de birden fazla ülkede istenilen yenileme ve değişiklikleri yapabilmek mümkündür.

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu

[2] Bkz: Taş, İlkay, Uluslararası Marka Tescili, İstanbul, 2007 s.63

[3] Bkz: Markaların Uluslararası Tesciline İlişkin Madrid Anlaşması ve Bu Anlaşmaya İlişkin Protokolün Uygulanmasına Dair Yönetmelik, Kabul Tarihi: 12.03.1999, Sayısı: 23637

[4] Bkz: Markaların Milletlerarası Tesciline İlişkin Madrid Anlaşması ve Bu Anlaşma İle İlgili Protokol’e Dair Ortak Yönetmelik, Kabul Tarihi: 12.03.1999, Sayısı: 23637, md.9.2.a

[5] Bkz: Meran, Necati, Marka Hakları ve Korunması, Eylül 2015, Ankara, s: 23

[6] Dilmaç, Şule, Uluslararası Metinlerde Tanınmış Marka ve Markanın Sulandırılması, Eylül 2014, s:56