A. Giriş

İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden (“AB”) ayrılması, kısaca Brexit dolayısıyla, İngiltere ile ithalat ve ihracat faaliyetlerine özel düzenlemeler getirilmiştir. İşbu bilgi bültenimizde öncelikle Brexit’in İngiltere ile ticarete olan etkisine değinilecek olup, bunun yanında son dönemde karşılaşılan menşe beyannamesi eksikliklerinden kaynaklı gümrük cezaları dolayısıyla, İngiltere ile ticaret yapılırken dikkat edilmesi gereken gümrük düzenlemelerine ve menşe kurallarına yer verilecektir.

B. Brexit’in, İngiltere ile Ticarete Etkisi

Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı (“Birleşik Krallık”, “BK”), 23.06.2016 tarihinde yapılan referandum sonrasında AB’den ayrılma isteğini 29.03.2017 tarihinde kesinleştirmiş ve 31.01.2020 tarihinde Brexit gerçekleşmiştir. AB ile BK arasında yeni dönemdeki ilişkileri şekillendirecek yeni bir ticaret anlaşması imzalanmasına yönelik müzakereler ise 24.12.2020 tarihinde tamamlanmış, söz konusu anlaşma, 01.01.2021 tarihinde geçici olarak uygulamaya konduktan sonra 01.05.2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Bahse konu sürece paralel olarak Türkiye ile BK arasında ikili ticaret düzenlemelerinden kaynaklanan tercihli koşulların korunması, ticaretin daha ileri düzeyde serbestleştirilmesi ve kolaylaştırılması amacıyla iki ülke yürütülen müzakereler sonucunda 29.12.2020 tarihinde Türkiye-Birleşik Krallık Serbest Ticaret Anlaşması (“Serbest Ticaret Anlaşması”) imzalanmıştır. Ticarette tercihli muamele bakımından 01.01.2021 tarihi itibarıyla uygulanmaya başlanan Serbest Ticaret Anlaşması, 20.04.2021 tarihinde tamamen yürürlüğe girmiştir.[1]

C. Serbest Ticaret Anlaşması Kapsamında Menşe Kuralları

Serbest Ticaret Anlaşması’nda, Türkiye ile İngiltere arasında ticaret yapılırken uyulması gereken menşe kurallarının ve ilgili idari iş birliği yöntemlerinin Menşe Kuralları ve Menşe İşlemlerine İlişkin Protokol ile belirleneceği düzenlenmiştir. Bu noktada belirtmek gerekir ki, bir ürünün ticaret yapılan ülkede dahili kullanımının sağlanması için menşeinin tespiti zorunludur. Bu doğrultuda ticaret yapanların ticarete konu ürüne ilişkin menşe beyanında bulunması gerekmektedir.

Menşeli Ürünler Kavramı : Tamamen Birleşik Krallık’ta elde edilen ürünler ile Birleşik Krallık’ta yeterli işçilik veya işlemden geçirilmiş olmaları kaydıyla, tamamen orada elde edilmemiş girdiler ihtiva etmek suretiyle Birleşik Krallık’ta elde edilen ürünler Birleşik Krallık menşeli kabul edilirler.

Tamamen Türkiye’de elde edilen ürünler ile Türkiye’de yeterli işçilik veya işlemden geçirilmiş olmaları kaydıyla, tamamen orada elde edilmemiş girdiler ihtiva etmek suretiyle Türkiye’de elde edilen ürünler ise Türkiye menşeli kabul edilmektedir.

• Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında; bir ürünün menşe statüsü kazanması durumunda, o ürünün üretiminde kullanılan menşeli olmayan girdiler, o ürün başka bir ürün içinde girdi olarak kullanıldığında menşeli olmayan olarak kabul edilmeyecektir.[2]
• Bir ürünü taşınması sırasında korumaya yönelik kullanılan ambalaj malzemeleri ve konteynerler, o ürünün menşeli olup olmadığının belirlenmesinde dikkate alınmayacaktır.
• İthalatçı taraf ülkede dahili kullanım için beyan edilen menşeli bir ürün, ihraç edildikten sonra ve dahili kullanımı için beyanda bulunulmadan önce; değiştirilmemiş, herhangi bir şekilde dönüştürülmemiş veya iyi koşullarda muhafaza edilmelerine yönelik işlemler veya işaret ve etiket yapıştırmak veya mühür basmak ya da ithalatçı taraf ülkenin belli iç gerekliliklerine uygunluğunu temin etmek üzere, diğer belgelendirme işlemleri haricinde bir işlemden geçirilmemiş olması gerekecektir.
• Bir ürün üçüncü bir ülkede, gümrük gözetimi altında tutulması koşuluyla depolanabilecek veya sergilenebilecektir.
• Her bir taraf ülke, bir menşe beyanının, yapıldığı tarihten itibaren 12 ay veya ithalatçı taraf ülkede tanınan daha uzun bir süre için geçerli olmasını sağlayacaktır. İthalatçı taraf ülkenin gümrük idaresinden bu geçerlilik süresi içinde tercihli tarife talebinde bulunulabilecektir.
• Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında Türkiye’ye ithal edilen ürünlerin toplam kıymetinin; küçük paketler için 500 Euro’yu veya yolcunun kişisel eşyasını oluşturan ürünler için 1200 Euro’yu aşmadığı hallerde, menşe beyanı ibraz edilmesi gerekmeyecektir. Bunun dışında menşe beyanının ibraz edilmesi zorunludur.

D. Menşe Beyannamesi

Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında ve Gümrük Yönetmeliği düzenlemeleri uyarınca İngiltere ile yapılacak ticaret dahilinde ürünlere ilişkin menşe beyanının ibraz edilmesi yani “menşe beyannamesi” verilmesi zorunludur.

Mevzuatta “menşe şahadetnamesi” olarak da bilinen menşe beyannamesi, ürünün teşhis edilmesini sağlamak üzere gerekli tüm ayrıntıları taşıyan ve bazı bilgilerin yazılması zorunlu beyannamedir. Gümrük Yönetmeliği doğrultusunda menşe beyannamesinde yer alması zorunlu bilgiler şu şekildedir;

• Eşyayı gönderenin adı, soyadı,
• Alıcının adı, soyadı,
• Kapların marka, numara ve sayıları,
• Eşyanın cinsi, nev’i, daralı ve net ağırlıkları veya diğer ölçüleri (litre, metreküp vb.),
• Beyannameyi veren makamın tasdik şerhi, (tarih, imza ile mührü veya kaşesi)
• Eşyanın o ülkede gördüğü değişiklik ve işlemlerden ötürü o ülke menşeli addedilerek verilmiş ise bu husustaki etraflı açıklamalar
• EORI numarası

Önemle belirtmek isteriz ki; İngiliz ihracatçılar tarafından düzenlenen menşe beyannamelerinde ilgili alana EORI numarasının girilmesi zorunlu olup, EORI numarasının bulunmaması halinde idari yaptırımla karşılaşmanız mümkündür.

E. EORI Numarası

EORI Numarası (Economic Operators Registration and Identification Number) olarak bilinen kayıt ve kimlik numarası ekonomik operatörler (işletmeler) veya gerçek kişilere bir üye ülkenin yetkili gümrük idaresince verilen numaradır.

Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü’nün yazısı[3] ile; İngiliz ihracatçılar tarafından düzenlenen menşe beyanlarının metninde  ilgili alana EORI numarasının girilmesi zorunlu olduğu, EORI numarasının bu  şekilde girildiği hallerde menşe beyanlarının imzalı olma zorunluluğu bulunmadığı bildirilmiştir. Bu kapsamda, EORI numarasının menşe beyanı metnindeki ilgili alanda belirtilmediği, söz konusu alan dışında faturanın herhangi bir yerinde belirtilmiş olduğu menşe beyanları kabul edilmeyecektir.

Menşe beyanlarında EORI numarasının yer almaması, menşe beyannamesinin kabul edilmeyeceği sonucuna yol açmaktadır. Bu doğrultuda gümrük mevzuatı kapsamında aykırılıklar neticesinde idari yaptırımla karşılaşılabileceğini önemle belirtmek gerekmektedir.

Ülkemiz ihracatçıları için EORI numarası alınması zorunluluğu bulunmamaktadır. Serbest Ticaret Anlaşması uyarınca, menşe beyanını Birleşik Krallık’ta yerleşik bir ihracatçı tarafından yapıldığı hallerde bu alana EORI numarası girilmesi gerekmektedir. EORI hakkında BK Maliye Bakanlığı’nın “https://www.gov.uk/eori” adresinden bilgi edinilebilmekte ve başvuru yapılabilmektedir.

Ülkemiz ihracatçıları için EORI numarası alınması zorunluluğu bulunmaması dolayısıyla herhangi bir karışıklığa mahal vermemek adına belirtmek gerekir ki; EORI numarasının yazılma zorunluluğuna aykırılığın sonuçları, ülkemiz ihracat ve ithalat faaliyeti gösteren kişileri için de etkisini gösterecektir.

İngiltere ile ticarette menşe beyanını düzenleyen “Türkiye-Birleşik Krallık Ortak Komitesinin Türkiye Cumhuriyeti İle Büyük Britanya Ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı Arasında Serbest Ticaret Anlaşması Eki Menşe Protokolünü Değiştiren 15/3/2021 Tarihli Ve 2/2021 Sayılı Kararı Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik” uyarınca aykırı fiiller hakkında yaptırım uygulanacaktır.[4]

F. Sonuç

Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında ilgili düzenlemelere aykırı olarak düzenlenen menşe beyannamelerinin, yeniden düzenlenmesi için 12 aylık müddet bulunmaktadır. 12 aylık süre içerisinde eksik veya hatalı bilgilere yer verilen menşe beyannamelerinin düzeltilmemesi halinde, yüksek idari para cezalarıyla karşılaşılabileceğini, İngiltere ile ticari faaliyette bulunanlara önemle bildirmek isteriz.

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu

[1] T.C. Ticaret Bakanlığı’nın resmi internet sitesinde yer alan “BREXIT ve Birleşik Krallık STA: Brexit kapsamında ticari ilişkiler ve Birleşik Krallık ile imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması hakkında bilgiler” başlıklı yazısı. Bkz: https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/brexit-ve-birlesik-krallik-sta

[2] https://britisyasam.co.uk/ingiltere-mense-kurallari/ (Son Erişim Tarihi: 20.11.2022)

[3] T.C. Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü’nün E-16934678-724.01.02- sayılı ve 29.11.2021 tarihli, İngiltere STA konulu yazısı.

[4] Aykırı fiillere ilişkin 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu, 21/3/2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ile ilgili diğer mevzuat hükümleri uygulanır.