A.  Giriş

E-spor, oyuncuların fiziksel anlamda bir efor sarf ederek yaptığı spor türünden farklı olarak internet ortamında icra edilen bir spor türüdür. Özellikle yüksek kâr marjı, düşük maliyetli organizasyonları ve kolayca ulaşılabilir olması ile ön plana çıkan e-spor hakkında, geleneksel sporda karşılaşılan hukuksal sorunlar dan farklı sorunlar ile karşılaşılacağı düşünülmekteydi.[1]

Aslen bu iddia şu an ki hukuksal durumdan çok da uzak sayılmaz. Keza, her ne kadar e-spor kavramları geleneksel spor dalları ile şekil olarak benzerlik gösterse dahi (atletler, antrenörler, kulüpler, organizatörler ve yayıncılar), bu terimlerin içerikleri e-spor içerisinde özel nitelik kazanmaktadırlar.[2] Bu nedenle, e-sporun belirli kurallar çerçevesinde gerçekleşmesini sağlamak ve e-spordan kaynaklanan uyuşmazlıkların çözüm yöntemlerini düzenlemek adına e-spor hukuku adı altında bir hukuk alt dalı oluşmuştur.

B.  E-Spor Hukuku ve Uyuşmazlık Çözüm Yolları

E-spor hukuku, fikri ve sınai haklar hukuku, özel hukuk ve ticaret hukuku gibi temel birçok alanı kapsayan özel bir hukuk dalıdır. Fakat e-spor hukuku konsepti, sürekli değişmekte ve günümüzde de gelişmeye devam etmektedir, bu sebeple sayılan alanlar yerleşmiş uygulamalara sahip olmalarına karşın, e-spor dalında yüzeysel uygulamalar sunabilmektedirler.[3] Dolayısıyla, makalemizin konusu olan e-spor hukukundaki uyuşmazlıkların çözülmesi, pratikte önemli yer teşkil etmekte ve gelişmekte olan e-spor hukukunda farklı metotların ortaya çıkmasına olanak sağlamaktadır.

Kısaca, e-spor organizasyonu veya faaliyetlerinin gerçekleşmesi sonucunda ortaya çıkan uyuşmazlıkların;
 Federasyon kurallarına başvuru
 Yetkili olduğu takdirde devlet mahkemelerine başvuru
 Ulusal veya Uluslararası Tahkim olmak üzere üç farklı çözüm yolu bulunmaktadır.

Fakat yukarıda sayılan diğer yöntemlerden farklı olarak bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi olan tahkim, mahkemelerin yargılama yetkilerini bertaraf ederek uyuşmazlıkların bağımsız ve tarafsız hakemler eliyle çözüme kavuşturulmasının sağlanmasını ifade etmektedir.

Özetle, taraflar arasında çıkan uyuşmazlıkların devletin resmi yargı organları yerine, kendileri tarafından belirlenen hakemlerce, enstitüler veya atanan kurul tarafından çözümlendiği uyuşmazlık çözüm mekanizmasına tahkim ismi verilmektedir.[4] Örneğin, ulusal ve uluslararası kapsamda sportif ihtilafların çözümü için Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu, Spor Tahkim Mahkemesi (Court of Arbitration for Sport, “CAS”) sportif ihtilafların çözümü için oluşturulmuş tahkim mekanizmalardır.

Dolayısıyla kimi görüşlere göre bir alternatif uyuşmazlık çözümü yöntemi olan tahkim, kimilerine göre doğrudan yargısal bir faaliyettir ve e-spor gibi halihazırda düzenlenmeye devam eden bir hukuk alanı için, son derece önem taşımaktadır.

C.  E-Spor Uyuşmazlıklarının Çözümünde Ulusal Tahkim

Belirli bir zaman diliminde yapılması planlanan e-spor faaliyetlerine ilişkin ihtilafların çok kısa bir zaman sürecinde kesin ve nihai olarak karara bağlanmaması halinde, o faaliyetin başarılı bir şekilde sonuçlandırılması mümkün değildir.[5] E-spor faaliyetlerinin kendine özgü ihtiyaçlarının uzun zamana yayılan bir denetime müsaade etmemesi ‘klasik dava modelinin’ terk edilerek e-spor hukukunda yargı organlarının dokunamayacağı bir tahkim modeli oluşturulmasını sağlamıştır. Fakat mevcut durumda, spor faaliyetlerinin yönetimi ve disiplinine ilişkin olarak spor federasyonlarının verdiği kararlara karşı gidilecek tek yol zorunlu tahkim yolu olup; bunun dışında kalan uyuşmazlıklar için görevli mahkemelere veya ihtiyari tahkime gidilmesi mümkündür.

ZorunluTahkim

Taraflar arasında bir uyuşmazlık ortaya çıktığı zaman, bu uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözülmesi gerektiği yönünde özel kanunlarda düzenleme bulunması halinde; tarafların aralarındaki uyuşmazlık hakkında tahkim yoluna gitmeden önce Mahkemeye başvurması mümkün değildir. 5894 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun ile 3289 sayılı Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanunu spor uyuşmazlıklarında öncelikle tahkim yoluna başvurmayı zorunlu kılmaktadır.

Konuyla alakalı olarak, Türkiye E-spor Federasyonu[6] (“Tesfed”), e-spor faaliyetlerini düzenlemek için kurulmuş olup henüz tüzel kişilik kazanmış olmadığından Gençlik ve Spor Bakanlığı Spor Genel Müdürlüğü[7] (“SGM”) bünyesinde olup kendi SGM mevzuatına tabidir. Bu halde futbol dışında kalan spor faaliyetlerinin yönetim ve disiplinine ilişkin verilen kararlar zorunlu tahkim usulüne tabi olup, bu uyuşmazlıklardan sorumlu tahkim kurulu SGM Tahkim Kuruludur. Bunun dışında kalan e-spor ihtilaflar için ise görevli mahkemelere veya ihtiyari tahkime başvurulması mümkündür. SGM Tahkim Kurulu yalnızca sporla ilgili kişiye ilişkin karar verebilir; ancak işbu kararın aynı zamanda sportif faaliyete ilişkin olması gerekmektedir.

Türkiye E-spor Federasyonu

Tesfed tarafından düzenlenen faaliyetlerde, Tesfed’in tabi olduğu Spor Disiplin Yönetmeliğindeki kurallara ilişkin ihlal durumunun ortaya çıkması halinde disiplin ve ceza verilmesi mümkün olup bu konuda yetkili olan kurul Merkez Disiplin Kurulu’dur. Bu kurulun vermiş olduğu kararlara karşı 10 gün içerisinde SGM Tahkim Kurulu’na itiraz edilebilir. Bunun yanı sıra, Tesfed ile kulüpler, sporcular, hakemler, teknik direktör ve antrenörler arasındaki uyuşmazlıklar, iki farklı e-spor kulübü arasındaki ihtilaflar, Tesfed tarafından verilen disiplin ve ceza haricindeki kararlar vb. diğer kararlara karşı ihtiyari yargı yolu olarak SGM Tahkim Kurulu’na başvurulması mümkün olup bu kurulun verdiği kararlar yine kesin niteliktedir.

Önemle belirtmek gereklidir ki Tahkim Kurulu’na başvuru federasyon kararının icrasını durdurmaz ancak ivedi hallerde ilgilinin talebi üzerine Kurul tarafından icra veya infazın durdurulması kararının verilmesi mümkün olup ayrıca zorunlu nedenlerin bulunması halinde Kurul tarafından ihtiyari tedbir kararının verilmesi de mümkündür. Kurul, sportif faaliyete ilişkin işlerde en geç 10 iş günü diğer işlerde en geç 3 ay içerisinde kararını verir.

Son olarak, SGM Tahkim Kuruluna başvuru süresi federasyon kararının yazılı bildiriminden itibaren 10 gündür, bu başvurunun yazılı olarak yapılması gerekmektedir. Başvurular dosya üzerinden görülse de gerekli görülmesi durumunda sözlü açıklamaların dinlenmesi mümkündür.

İhtiyari Tahkim

Sporun disiplin ve yönetimine ilişkin olmayıp e-sporu icra eden kişilerin aralarındaki özel hukuk ilişkisinden doğan uyuşmazlıklar için zorunlu tahkim yolu öngörülmemiştir ancak tarafların ihtiyari tahkim yolu olarak SGM Tahkim Kurulu’na başvurması önünde bir engel bulunmamaktadır. Yani tahkim sözleşmesi yapmaya elverişli olan kişinin bulunması ve ilgili konunun tahkim ile çözümlenmeye elverişli olması halinde tarafların aralarındaki uyuşmazlığın çözümü için ihtiyari tahkim yoluna başvurmaları mümkündür.

İhtiyari tahkim yolunun seçimi konusunda tahkim sözleşmesi ve sözleşmenin hazırlanması, hukuksal prosedürün sağlıklı yürütebilmesi için önem teşkil etmektedir. Kısaca,  tahkim sözleşmesi taraflar arasındaki doğabilecek tüm uyuşmazlıklarda çözümünün hakem veya hakem kuruluna bırakılması konusunda yapılan anlaşmadır. Söz konusu anlaşmanın geçerli olması için yazılı şekil şartının yerine getirilmiş olması gerekmektedir.

SGM Tahkim Kurulu’na başvurmanın zorunlu olmadığı hallerde de taraflar SGM Tahkim Kurulu ile uyuşmazlıklarının çözümünü talep ederlerse SGM Tahkim Kurulu burada ihtiyari hakem heyeti gibi hareket eder.

D.  E-Spor Uyuşmazlıklarının Çözümünde Uluslararası Tahkim

Uyuşmazlığın sporla ilgili olması, taraflar arasındaki anlaşmanın CAS yolu ile çözüleceği hususunda anlaşmanın varlığı ve konu ile ilgili olarak mevzuattaki yolların tükenmesi halinde CAS Tahkim Yoluna başvurulması mümkündür.

CAS temel olarak spor organizasyonlarından bağımsız olarak kurulmuş ve spor ile bağlantılı uyuşmazlıkları tahkim veya arabuluculuk mekanizmaları nezdinde spor dünyasının spesifik gerekliliklerine uygun şekilde çözmeyi hedeflemiştir.[8] Bu sebeple özellikle uluslararası uyuşmazlıkların çözümünde özgülenmiş olan enstitü, ulusal kurumların sportif hukuksal anlaşmazlıklarını, uluslararası ve tarafsız bir forumda çözmeyi amaçlar. İşleve geçtiği tarihten itibaren CAS, uluslararası spor camiasının güvenini kazanmış ve geniş kapsamlı dava tecrübesi ile ‘son derece mahkemesi’ olarak hizmet vermektedir.

Bu doğrultuda kurumun profili Olimpik olmayan sporları da kapsamakta ve e-spor uyuşmazlıkları CAS’ın görev alanında girmektedir.[9] Özellikle, International E-Sports Federation (‘’IeSF’’)’nin yapılanmasını, üyelik süreçlerini ve temel kurallarını belirleyen IeSF, Statü uyarınca statüdeki kurallardan kaynaklanan veya bir IeSF Yönetim Kurulu tarafından çözülemeyecek uyuşmazlıklar, herhangi bir ulusal mahkemeye taşınamadan CAS’a götürülebilecektir.

Fakat, CAS, her ne kadar spor sebepli uluslararası uyuşmazlıkların doğal çözüm kurumu gibi görülse ve geleneksel spor uyuşmazlıkları hakkında yüksek deneyime sahip olsa da e-spor adına etkinliği öğretide belirsizdir.[10]

Spesifik olarak geleneksel spor ile e-sporun anahtar terimlerinin (Organizasyon, oyuncular, taraftar ve sponsorlar vb.) benzerlik gösterdiğinden daha önce bahsedilmişti. Ancak bu terimler e-spor ile geleneksel spor için uygulamada önemli farklılıklar göstermektedir ve buna rağmen, CAS bünyesinde halen ‘oyunculuk uzmanlığına’ sahip tahkimciler bulundurmamaktadır. İkincil olarak e-sporun önemli organları (yayıncılar ve organizatörler) CAS içerisinde üçüncü taraf ve karar verici statüsü taşımamaktadırlar.

E.  Sonuç

Yukarıda sayılan sebeplerle uluslararası alanda E-spor hukukunun yeni düzenlenen ve gelişmekte olan bir hukuk dalı olduğu söylenebilir. Geleneksel spor hukuku ile kavramsal ve pratik olarak önemli farklılıklar gösteren e-sporun kendine has düzenlemelere ihtiyacı olduğu açıktır. Fakat iç hukuk ve uluslararası hukuk nezdinde incelenen örnekler üzerinden, e-sporun özelleştirilmiş bir hukuk dalı olamadığı gözlemlenmiştir.

Özellikle uyuşmazlık çözüm alanında birçok farklı alternatif barındıran e-spor hukuku, gelecekte kapsamlı düzenlemeler ile daha etkin bir alan haline gelecektir.

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu

[1] Koot, J. (2017). eSports governance and its failures. eSports yearbook, 2018, 20-27.
[2] Papaloukas, M. (2018, November). E-Sports Explosion: The Birth of Esports Law or merely a New Trend Driving Change in Traditional Sports Law?. In 24th IASL International Sports Law Congress (2018).
[3] Bkz, https://gammalaw.com/esports-law/ (Son giriş, 28/12/2021)
[4] Akinci, Z. (2007). Milletlerarasi Tahkim. Basi, Ankara.
[5] Funk, D. C., Pizzo, A. D., & Baker, B. J. (2018). eSport management: Embracing eSport education and research opportunities. Sport Management Review, 21(1), 7-13.
[6] Bkz. http://tesfed.gov.tr/hakkimizda (Son giriş, 28/12/2021)
[7] Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanunu, Kanun Numarası: 3289 Kabul Tarihi: 21/5/1986 Yayımlandığı Resmî Gazete: Tarih: 28/5/1986 Sayı: 19120 Yayımlandığı Düstur: Tertip: 5 Cilt: 25 Sayfa: 224
[8] Reilly, L. (2012). An Introduction to the Court of Arbitration for Sport (CAS) & the role of national courts in international sports disputes. J. Disp. Resol., 63.
[9] Diaconu, M., Kuwelkar, S. & Kuhn, A. The court of arbitration for sport jurisprudence on match-fixing: a legal update. Int Sports Law J 21, 27–46 (2021). https://doi.org/10.1007/s40318-021-00181-3
[10] E-sports Disputes: Choosing Your Battleground, https://www.twobirds.com/en/disputes-plus/shared/articles/2018/global/esports-disputes-choosing-your-battleground