A. Giriş

Yargılamanın iadesi sebeplerinden[1] biri olan, “üçüncü kişilerin hükmün iptalini talep etmesi” başlıklı hüküm[2] uyarınca; davanın taraflarından birisinin alacaklıları veya aleyhine hüküm verilen tarafın yerine geçenler, borçluları veya yerine geçmiş oldukları kimselerin, aralarında anlaşarak kendilerine karşı hile yapmaları durumunda hükmün iptalini isteyebileceklerdir. Bu düzenleme; tarafların muvazaa ile kesin hüküm elde etmeleri karşısında menfaat sahibi üçüncü kişileri korumaktadır. İşbu bilgi bülteninde üçüncü kişilerin hükmün iptalini talep etmesinin detaylı incelemesine yer verilecektir.

B. Düzenlemenin Amacı

Lehine karar verilen tarafın, karara tesir eden hileli bir davranışta bulunmuş olması, yargılamanın iadesi sebepleri arasında sayılmıştır. İlgili düzenleme ile, hileli davranışın dava dışı üçüncü kişiyi etkilemesi halinde hükmün iptalini isteme olanağı getirilmiştir. Her ne kadar diğer yargılamanın iadesi sebeplerinde olduğu gibi, amaç maddi gerçeği bulmak olsa da korunan süjeler bakımından farklılıklar bulunmaktadır. Yani kanun koyucu tarafından, kesin hüküm karşısında taraf menfaatlerinin korunmasından ziyade üçüncü kişilerin menfaatlerinin korunması amaçlanmıştır.[3]

C. Uygulanma Koşulları

Hükmün iptalini talep edebilecek kişiler, “davanın taraflarından birisinin alacaklıları” ve “aleyhine hüküm verilen tarafın yerine geçenler” olarak kanunda ikiye ayrılmıştır. Ancak öğretide ve Yargıtay kararlarında hükmün iptalinin, hükmün sonuçlarından etkilenen tüm üçüncü kişilerce talep edilebileceği kabul edilmektedir.

Kanunun lafzından da anlaşılacağı üzere; üçüncü kişiler kendilerine karşı yapılan bir hilenin söz konusu olması halinde hükmün iptalini isteyebileceklerdir. Burada söz edilen hile unsuru, kesin hüküm etkisi ile üçüncü kişileri zarara uğratmak isteyen tarafların bu amaç uğruna yaptıkları her türlü davranışı kapsamaktadır.[4]

Türk Hukuku’nda üçüncü kişilerce hükmün iptali talebi ile yargılamanın iadesi arasında talep edilecek kararlar bakımından bir ayrım yapılmamıştır.[5] Yargılamanın iadesi, kesin olarak verilen veya kesinleşmiş olan hükümlere karşı istenebilmektedir. Dolayısıyla hükmün iptali de kesin olarak verilen veya kesinleşmiş olan hükümlere karşı istenebilecektir.

Hükmün iptalinin talep edilebileceği süre kanunda “Alacaklı veya davalı yerine geçenlerin karardan usulen haberdar olduğu tarihten itibaren üç ay ve her halde iade talebine konu olan hükmün kesinleşmesinden itibaren on yıl” olarak belirlenmiştir.

Mahkeme, dayanılan sebebin niteliğine göre yargılamanın iadesi talebinde bulunandan karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılayacak uygun bir miktar teminat göstermesini isteyebilecektir.

D. Yargılama Usulü

Hükmün iptali talebi, bir dava olarak açılıp, yeni bir esasa kaydedilerek incelenmektedir. Bu nedenle de dava şartları, davaya ilişkin genel hükümler ve genel ispat kuralları geçerli olmaktadır. Hükmün iptali talebini içeren dilekçe, kararı veren mahkemece incelenecektir. Üçüncü kişilerce hükmün iptali talebinde davacı hakkı ihlal edilen üçüncü kişi, davalı ise yargılamanın iadesi talebine konu olan hükmün davacısı ve davalısıdır.[6] Yargılamanın iadesinin olağanüstü bir yol olması sebebiyle, vekilin bu yola başvurabilmesi için vekaletnamede bu hususun özellikle yer alması gerekmektedir.[7]

Mahkemece yapılan inceleme sonucunda hükmün iptali talebinin haklı olduğu kanısına varılması halinde, yeniden yargılama yapılacaktır. Hükmün icrasına başlanmışsa icranın iadesi söz konusu olacaktır. Yargılama sonucu verilen karar nihai olup, bu karar aleyhine kanun yoluna başvurulabilecektir.

E. Sonuç

Olağanüstü kanun yolu olan yargılamanın iadesi sebeplerinden biri de “hükmün üçüncü kişilerce iptali” olup, bu yol ile dava dışı üçüncü kişilere, muvazaalı işlem karşısında hükmün iptalini talep etme hakkı verilmiştir. Bu sayede menfaat sahibi üçüncü kişiler kesinleşen mahkeme kararlarına karşı haklarını arama imkânı bulmaktadır. Yapılan yargılama sonucunda verilen yeni hüküm geriye etkili olarak sonuç doğurmaktadır. Bu kapsamda eski hüküm icra edildiyse veya icrasına başlandıysa, icranın iadesi yoluna gidilecektir.

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu

[1] 6100 Sayılı HMK m. 374 vd.

[2] 6100 Sayılı HMK m. 376

[3] BORAN GÜNEYSU, Nilüfer, Yargılamanın İadesi Sebebi Olarak Üçüncü Kişilerin Hükmün İptalini Talep Etmesi, MİHDER, Cilt: 12, Sayı 33, 2016, s. 24.

[4] AKKUŞ, O. (2020). Üçüncü Kişilerin Hükmün İptalini Talep Etmesi Üzerine Bir İnceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(1), 243-272.

[5] İbid

[6] BORAN GÜNEYSU, Yargılamanın İadesi Sebebi Olarak Üçüncü Kişilerin Hükmün İptalini Talep Etmesi, MİHDER, Cilt: 12, Sayı 33, 2016 s. 44;

[7] AKKUŞ, O. (2020). Üçüncü Kişilerin Hükmün İptalini Talep Etmesi Üzerine Bir İnceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(1), 243-272.