A. Giriş

Sigortalılık süresi, sigortalının uzun vadeli sigorta kollarından olan malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına bağlı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarih ile aylık talebinde bulunduğu tarih arasında geçen süredir.[1] Bu sürenin hesaplanması, sigortalının haklarının korunması açısından önemli olduğundan, doğru şekilde tespit edilebilmeleri için çeşitli davalar öngörülmüştür. Sigortalılık başlangıcının tespiti davası (“SBTD”) da bu davalardan biridir. Özellikle son yıllarda gündemde olan ‘emeklilikte yaşa takılanlar’ (“EYT”) meselesi nedeniyle bu dava türü oldukça önem kazanmıştır. Çünkü sigortalının işe başlama tarihi Sosyal Güvenlik Kurumu (“Kurum”) kayıtlarında gerçekte olduğundan farklı bir tarihte gösterildiği zaman, emekli olmak için gerekli çalışma süresi doldurulsa da yaş unsurunu sağlayamayan kişi emekli olamamaktadır.

İşbu bilgi bülteninde, sigortalılık başlangıcının tespiti davası detaylı şekilde incelenecektir.

B. Sigortalılık Başlangıç Tarihi Nedir?                

Sigortalılık başlangıç tarihi sigortalının uzun vadeli sigorta kolları kapsamına girmesini sağlayacak biçimde ilk kez çalışmaya başladığı tarihtir.[2] Kurum’a bağlı üç farklı sigorta sistemi vardır. Bunlar 4A (SSK), 4B (BağKur) ve 4C (Emekli Sandığı) olarak bilinmektedir. Sigortalılık, vatandaşlara sosyal güvence sağlamanın yanında, emeklilik zamanının da belirlenmesini sağlamaktadır. Bunun için de sigortalılığın ne zaman başladığının doğru şekilde tespit edilmesi gerekmektedir. Kurum kayıtlarına geçen ilk işe giriş bildirgesinde sigortalının ilk işe başlama tarihi yazılı olup, işte bu tarih sigortalı açısından sigortalılık başlangıç tarihi demektir. Bu tarih e-Devlet’ten kolayca öğrenilebilmektedir. Ancak bazı durumlarda e-Devlet’te kayıtlı olan tarih, gerçeği yansıtmayabilmektedir. İşte böyle belirsizliklerin giderilerek emeklilik zamanının doğru şekilde tespit edilmebilmesi için, SBTD hukuk sistemine dahil edilmiştir.

C. SBTD ve Hizmet Tespiti Davası Arasındaki Farklar

Sigortalılık başlangıç tarihinin tespiti davası bir günlük hizmet tespiti davası olarak da adlandırılmakta ve bu nedenle özü itibariyle hizmet tespiti davasının bir türü olarak kabul edilmektedir. Adına işe giriş bildirgesi düzenlenmiş olan kişi, bir gün bile çalışmış olsa bu davayı açabilmektedir. Hizmet tespiti davasında bahsi geçen çalışmalar işverence Kurum’a bildirilmeyen veya Kurumca tespit edilemeyen kısa veya uzun olması fark etmeksizin belli bir döneme ilişkin çalışmalardır. Sigortalılık başlangıç tarihinin tespiti davasında ise sadece ilk işe giriş bildirgesinin üzerinde yazılı olan çalışmaya başlama tarihi yani bir günlük çalışmanın başlangıç tarihi olarak tespiti talep edilmektedir.[3] Hizmet tespiti davasında işveren davalı, Kurum ise feri müdahil olarak yer almaktayken, SBTD’ de yalnızca Kurum’un davalı olarak bulunması yeterlidir. Ayrıca SBTD’de Kurum’a başvurulmuş olması dava şartıyken, hizmet tespiti davasında böyle bir şart bulunmamaktadır. Son olarak belirtmek gerekir ki yürütülmekte olan bir hizmet tespiti davasına, SBTD olarak devam edilmesi mümkündür. Bu aşamada davacı veya vekilinin açık beyanının veya imzasının alınması yeterlidir.

D. SBTD’nin Unsurları 

Bu davanın davacısı sigortalı iken, davalı kısmında Kurum bulunmaktadır. Sigortalının vefat etmesi durumunda hak sahiplerinin dava açma hakkı vardır. SBTD davalarının yargılamasında kendine özgü birtakım özellikler bulunmakta olup, yazımızın bu bölümünde bunlar üzerinde durulacaktır.

D.1.     Dava Şartları

SBTD açılmadan önce Kurum’a müracaat edilmiş olması ve müracaata konu istemin reddedilmesi dava şartıdır.[4] Söz konusu istem açıkça reddedilebileceği gibi, 60 gün içinde Kurumca cevap verilmediği takdirde örtülü olarak da reddedilmiş sayılmaktadır. Sigortalılar tarafından, hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde İş Mahkemesi’nde SBTD açılarak sigortalılığa başlangıç tarihi tespit edilebilir. Davacının talep ettiği işe giriş bildirgesinin üzerinde yazılı olan çalışma tarihi ile işe giriş bildirgesinin Kurum’a intikal ediş tarihi arasında öngörülen beş yıllık süre geçirilmiş ise artık bu davalarda da hak düşürücü süre nedeniyle davanın reddine karar verilmesi gerekecektir.

Bir diğer dava şartı ise sigortalının ilk işe giriş bildirgesinin bulunmasıdır. Sigortalılık başlangıç tarihinin tespiti davasında talep konusu, ilk işe giriş bildirgesinin Kurum kayıtlarına geçmiş olmasına rağmen hizmet bildiriminin bulunmaması nedeniyle bildirgenin üzerindeki tarihin sigortalılık başlangıç tarihi olarak kabul edilmesi istemini içermesi nedeniyle bu davalarda Kurum kayıtlarına geçmiş bir işe giriş bildirgesinin varlığı şarttır. Sigortalılık başlangıcı ile ilgili bildirim yükümlülüğü, Kurum’a işe giriş bildirgesinin e-sigorta ile verilmesiyle yerine getirilmektedir. Başka şekilde yapılan bildirimler geçerli sayılmayacaktır.[5]

D.2.     Dava Konusu Tespit Edilecek Tarih

Kurum’da sigortalılık tescili bulunan ve adına hizmet bildiriminde bulunulan sigortalılar ancak bildirilen hizmetlerinden önceki bir tarih için sigortalılık başlangıç tarihinin tespiti davası açabilecektir.[6] Sigortalının borçlanma imkânının olması durumunda ise, örneğin askerlik borçlanması veya yurt dışında geçen sürelerin borçlanılması gibi durumlarda sigortalılık başlangıç tarihi borçlanılan süre kadar geriye götürülerek tespit edilecektir.

E. SBTD Yargılama Usulü

SBTD, kamu düzenine ilişkin bir dava olarak görülmektedir. Bu sebeple bu davada resen araştırma ilkesi uygulanmaktadır. Yani hakim, tarafların sunduğu beyan ve delillerle sınırlı olmadan kendiliğinden araştırma yaparak kararını verebilmektedir. Davada iş mahkemelerinin görevli olduğuna yukarıda değinilmiştir. İşbu dava, Kurum Başkanlığı şubesinin veya merkezinin bulunduğu bütün yerlerdeki mahkemelerde görülebilmektedir.[7] Yani sigortalı, ikamet ettiği, hizmet gösterdiği veyahut emekliye ayrılmak istediği yerde, yukarıda bahsedilen 5 yıllık sürenin geçirilmemesi şartıyla, dava açabilmektedir.

E.1.     İspat Kriterleri

Yargıtay’ın yerleşik uygulamasına göre işe giriş bildirgesi, fiili çalışmanın varlığının ortaya konulması açısından tek başına yeterli kabul edilmemektedir. Kamu düzenine dayalı bu tür davalarda hakimin, doğrudan soruşturmayı genişleterek yargılama yapması gerektiği ileri sürülmektedir. Yargıtay’a göre işyerinde tutulması gerekli dosyalar ile Kurum’daki belge ve kanıtlardan yararlanılmalı, ücret bordroları getirtilmeli, müfettiş raporları olup olmadığı araştırılmalı, aynı dönemde işyerinde çalışanlar saptanmalı, sigortalının hangi işte hangi süre ile çalıştığı açıklanmalı, gerektiğinde komşu işyeri çalışanlarının da bilgilerine başvurularak gerçek çalışma olgusu somut ve inandırıcı bilgilere dayalı biçimde kanıtlanmalıdır.[8]

Özetle olarak, başlangıç tespiti davalarının amacı bir günlük sigortalılığın tespitidir. Dava işverene değil, Sosyal Güvenlik Kurumu’na karşı açılmalıdır. Dikkat edilmesi gereken diğer husus ise hak düşürücü süre olup, herhangi bir bildirim bulunmadığı takdirde 5 yıllık hak düşürücü süre mevcuttur. Bir bildirimin bulunması durumunda bile re’sen araştırma ilkesi gereğince hakim fiili çalışma olup olmadığını kendiliğinden araştırmalı ve fiili çalışma ispat edilmesi gerekmektedir.[9]

F. Sonuç

Bir sigortalı, sigortalı olarak çalışmaya başladığı zaman, öncelikle ilk işe giriş bildirgesinin Kurum kayıtlarına geçtiğinden emin olmalıdır. Bazı durumlarda bu bildirge kayıtlara geçmiş olmasına rağmen hizmet bildiriminin bulunmaması nedeniyle sigortalılık bildirgedeki yazılı tarihte başlamamaktadır. İşte bu gibi durumlarda gerçekte var olan sigortalılık başlangıç tarihi ile kayıtlardakinin farklı olması halinde, önce Kurum’a müracaat ederek düzelttirmeye çalışmak kaydıyla, bu mümkün olmazsa dava yoluyla sigortalılık başlangıç tarihi tespit edilebilmektedir. Ancak davanın, sigortalının hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde açılması gerektiği unutulmamalıdır. İşbu bilgi bülteninde SBTD detaylı şekilde anlatılmıştır. Akıllara takılan bir şey olduğunda veya bu dava açılacağında bir avukat yardımından yararlanmakta fayda vardır.

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu

[1]Sigortalılık Süresi Nedir?, Kamu İşçileri Haberleri, 2022, Erişim için: https://www.kamuiscileri.net/video/12074626/sigortalilik-suresi-nedir (Son Erişim Tarihi: 28.10.2022)

[2]       Mustafa Çenberci, Sosyal Sigortalar Kanunu Şerhi, Ankara, Olgaç Matbaacılık 1977, s. 767.

[3]       Sigortalılık Başlangıç Tarihinin Tespiti Davası, Bahar KILINÇ, 2022.

[4]       5521 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.7/3.

[5]       12.05.2010 T. ve 27579 sayılı Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği m. 11.

[6]       Yargıtay 21.HD., 2018/2803 E., 2018/6497 K, 18.09.2018.

[7]       Yargıtay 10. HD., 24.11.2015 tarih, 2015/18921 E, 2015/20389 K.

[8]       Yargıtay HGK. 07.06.2022 T. E: 2019/10-456 , K: 852

[9]   Hizmet Tespiti ve Başlangıç Tespiti Davaları, Av. Furkan Berk KOCAMAN, 2020, Erişim için: https://www.hukukihaber.net/hizmet-tespiti-ve-baslangic-tespiti-davalari-makale,7337.html (S.E.T.: 06.11.2022)