A. Giriş

Hukuk güvenliğini sağlamak için gözetilmesi gereken esaslardan biri de zamanaşımı olup, kural olarak tüm alacaklar gibi Sosyal Güvenlik Kurumu’nun prim alacakları da belirli bir süre talep edilmemesi halinde zamanaşımına uğramaktadır. Kurum alacaklarına ilişkin zamanaşımı süresi, alacağın muaccel olduğu tarihteki ilgili düzenlemeye göre değişiklik gösterdiğinden, zamanaşımı süresine ilişkin değişiklikleri gözetmek önem arz etmektedir.

İşbu bilgi bülteninde kurum alacaklarına ilişkin zamanaşımı süresindeki değişikliklere değinilecektir.

B. 08.12.1993 Tarihinden Önce Muaccel Olan Alacaklarda Zamanaşımı

506 Sayılı “Sosyal Sigortalar Kanunu” (Mülga) yürürlükte olduğu dönemde zamanaşımına ilişkin herhangi bir madde bulunmamakta, genel hüküm niteliğinde olan 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun zamanaşımına ilişkin hükümleri uyarınca 10 yıllık genel zamanaşımı uygulanmaktaydı. Bu nedenle 506 Sayılı Kanun’un 08.12.1993 tarihinde yürürlüğe giren 80. maddesinden önce; 10 yıllık genel zamanaşımı uygulanmaktadır.

C. 08.12.1993- 06.07.2004 Tarihleri Arasındaki Alacaklarda Zamanaşımı

506 Sayılı Kanun’un 08.12.1993 tarihinde yürürlüğe giren 80. Maddesi ile Kurumun, süresi içinde ödenmeyen prim ve diğer alacaklarının tahsilinde, 6183 sayılı “Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun” hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir. 6183 sayılı Kanunun 102/1. Maddesi, “Amme alacağı, vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar.” hükmüne haiz olup, 08.12.1993 ile 06.07.2004 tarihleri arasında muaccel olan kurum alacaklarının tahsilinde 5 yıllık zamanaşımı süresi uygulanacaktır.

Zamanaşımı süresinin başlangıcı ise alacağın vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden yıl başıdır. Nitekim Yargıtay 10 HD., T. 19.9.2006, E. 2006/3541, K. 2006/11184 sayılı kararında;

“…Bu durumda, zamanaşımı süresi bakımından 3917 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 08.12.1993 tarihinden önceki dönemle, 5198 sayılı Yasanın yürürlüğü sonrasına ilişkin prim ve gecikme zamları yönünden, Sosyal Sigortalar Kurumu’nun alacak hakkı, Borçlar Kanunu’nun 125. maddesinde öngörülen 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Giderek, zamanaşımının başlangıç tarihi ise, yine, Borçlar Kanunu’nun 128. maddesi gereğince alacağın muaccel olduğu tarihtir ve zamanaşımının kesilmesi ve durdurulmasına ilişkin Borçlar Kanunu’nun 132. ve ardından gelen maddeleri de burada aynen geçerlidir. 08.12.1993 tarihinde yürürlüğe giren, 3917 sayılı Kanunun getirdiği düzenlemenin geçerli olduğu tarihler arasındaki döneme ilişkin prim ve gecikme zammı alacakları yönünden ise, 6183 sayılı Kanunun zamanaşımına ilişkin 102. ve ardından gelen maddeleri geçerlidir. Bu yönde 102. madde hükmüne göre zamanaşımı süresi 5 yıl olup, zamanaşımı süresinin başlangıcı ise, alacağın vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden yıl başıdır. 2004/4007 takip sayılı dosya üzerinden düzenlenen 27.12.2004 tarih, 341991 sayılı ödeme emrine konu primlerin, 3917 sayılı Kanunla getirilen düzenlemenin geçerli olduğu dönem içerisinde kalan 1998 yılı Mayıs ayına ilişkin olduğu ve ödeme emrinin tebliğ tarihinin ise, 03.01.2005 olduğu gözetildiğinde; davacının zamanaşımı define değer verilerek, borcu ödemekle yükümlü olmadığına karar verilmesi gereğinin gözetilmemiş olması, usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.” Gerekçeleriyle dava konusu alacağın zamanaşımına uğramış olduğuna kanaat getirmiştir.

D. 06.07.2004- 01.10.2008 Tarihleri Arasındaki Alacaklarda Zamanaşımı

5198 sayılı Kanunla yapılan değişiklik ile Kurum alacaklarının tahsilinde zamanaşımına ilişkin, 6183 sayılı Kanuna atıf yapan hüküm yürürlükten kaldırılmıştır. Bu düzenleme ile, Kurumun 06.07.2004 ile 01.10.2008 tarihleri arasındaki alacaklarında zamanaşımı süresi 818 Sayılı Borçlar Kanunu’nun 125. Maddesine göre yeniden 10 yıla çıkmıştır. Zamanaşımı süresinin başlangıcı ise alacağın muaccel olduğu tarihten itibarendir.

E. 01.10.2008 Tarihinden Sonra Muaccel Olan Alacaklarda Zamanaşımı

5510 sayılı Kanun’un 93. Maddesi ile “Kurumun prim ve diğer alacakları ödeme süresinin dolduğu tarihi takip eden takvim yılı başından başlayarak on yıllık zamanaşımına tâbidir.” düzenlemesi getirilmiş, böylece 01.10.2008 tarihinden sonra muaccel olan kurum alacaklarında zamanaşımı süresi 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu uyarınca 10 yıllık zamanaşımı uygulanmaya başlanmıştır.

F. Kanunlar ve Zamanaşımı Süreleri

Tarihlerine göre uygulanacak kanun ve zamanaşımını gösterir tablo aşağıdaki gibidir:

G. Sonuç

Önceki sosyal sigorta kanunları dönemlerinde muaccel olan Kurum alacakları hakkında ilgili kanunlardaki zamanaşımı süresinin uygulanması gerekeceğinden, alacağın ödeme vadesinin sona erdiği tarih oldukça büyük önem arz etmektedir.

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu