A.  Giriş

31920 sayılı 11.08.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (“Değişiklik Yönetmeliği”) ile Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nde (“Yönetmelik”) bazı değişiklikler yapıldı.

6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile piyasada elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı, toptan veya perakende satışı, elektrik ithalat ve ihracatı ve piyasa işletim faaliyetleri için lisans alınması zorunlu kılınmıştır. 1 MW ve üstü güce sahip tesisler için lisans bulunmakta olup, kurulu gücü 5 MW’tan büyük olan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretim santralleri için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan (“EPDK”) üretim lisansı alınmak zorundadır. [1] Lisanssız elektrik üretimi, yenilenebilir enerji kaynakları olan rüzgâr, güneş, jeotermal, hidroelektrik, biyogaz gibi enerji kaynaklarını içerir.

2013 yılında EPDK tarafından çıkarılan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği ile lisans alma kuralının istisnası getirilmiştir. Buna göre gerçek ve tüzel kişiler, yenilenebilir enerji kaynakları ve küçük ölçekli tesisler vasıtasıyla, lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğü bulunmaksızın 1.000 KW’ a kadar elektrik üretme, kendi ihtiyaçlarını karşılayıp, fazlasını dağıtım şebekesine satma faaliyetinde bulunabilir.[2] İşbu bilgi bülteninde getirilen önemli değişiklikler detaylı olarak incelenecektir.

B.  Başvuru Usulüne İlişkin Değişiklikler

Yönetmelik kapsamında kurulan üretim tesisleri, dağıtım sistemine bağlanır. Bağlantı işlemi için başvuru evrakları ile birlikte üretim tesisinin kurulacağı yerdeki dağıtım şirketine başvuru yapılır ve erak yönünden eksiksiz yapılmış başvuruların teknik olarak değerlendirilmesi için dağıtım şirketine 20 günlük süre verilir. Dağıtım Şirketi teknik değerlendirmeler sonucu olumlu görüşünde bulunursa bağlantı görüşü ve çağrı mektubu talebinde bulunulur. Bunun üzerine lisanssız elektrik üretim faaliyeti gerçekleştirecek yatırımcı ve ilgili şebeke işletmecisi arasında imzalanan anlaşmaya bağlantı anlaşması “Bağlantı Anlaşması” denmektedir.

Değişiklik Yönetmeliği ile kendisine bağlantı anlaşması ve çağrı mektubu tebliğ edilenlere verilen yüz seksen günlük sürenin ilk otuz günü içerisinde Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’ne tabi projeler ile ‘ÇED Gereklidir’ kararı verilen projeler için ilgili idareye başvuru yapacakları düzenlemesi getirilmiştir. Aksi takdirde, bağlantı başvurusunun reddedileceği de maddenin devamında hükme bağlanmıştır.

Bunun sonucunda, bağlantı anlaşmasına çağrı mektubu tebliğ edilenlere verilen yüz seksen günlük sürenin ilk doksan günü içerisinde üretim tesisi ve varsa bağlantı hattı projesinin Bakanlık veya Bakanlığın yetki verdiği kurum ve/veya tüzel kişilerin onayına sunma şartına ek olarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’ne tabi projeler ile ‘ÇED Gereklidir’ kararı verilen projeler için ek bir yükümlülük getirilmiştir.[3]

C.  Lisans Alma Muafiyetinden Yararlanabilecek Kuruluşlara İlişkin Değişiklik

Yönetmelik’in ilgili maddesinde lisans alma muafiyetinden hangi kuruluşların yararlanabileceği ayrıntılı bir şekilde sayılmıştır. İşbu Yönetmelik kapsamında, şirket kurmaksızın ve lisans almaksızın yürütülebilecek üretim faaliyetinin kapsamı Değişiklik Yönetmeliği ile  genişletilmiş olup bu kapsamda elektrik aboneliği Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’ne (“DSİ”) ait tarımsal sulama amaçlı tesislerin elektrik ihtiyaçlarını karşılamak için yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri bakımından öngörülen muafiyet kapsamına, DSİ’ye ait sulama birlikleri ve İl Özel İdaresi’nin sulama amacı ile DSİ’nin iznini alarak kuracağı  üretim tesisleri de dahil edilmiştir.

Yönetmelik’in ilgili bendinde de değişiklik yapılarak bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydıyla kurulacak yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerine ek olarak belediye ve bunların bağlı kuruluşları ile sanayi tesisleri ve tarımsal sulama amaçlı tesislere bağlantı anlaşmalarındaki sözleşme gücünün iki katına kadar yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisini şirket kurma ve lisans alma yükümlülüğü olmadan kurma imkanı getirilmiştir.[4]

D.  Tüketim Fazlası Elektriğin Satımı

Değişiklik Yönetmeliğin ana prensip lisanssız elektrik üretim tesisinin ürettiği elektriğin, bu tesis ile ilişkilendirilen tüketim tesisi tarafından kullanılmasıdır. Çünkü üretim tesisinin ürettiği elektrik ile tüketim tesisinin tükettiği elektrik arasında mahsuplaşma sistemi uygulanır ve üretim miktarı tüketim miktarından yüksekse, söz konusu değişiklikten önce görevli tedarik şirketi bu fazla tüketimleri 10 yıl boyunca satın almakla yükümlüdür. Ancak, Değişiklik Yönetmelik ile birlikte tedarik şirketinin satın alacağı tüketim fazlası elektriğe sınırlama getirilmiştir. Yönetmelik’in ilgili maddeleri uyarınca, 15/5/2019 tarihinden sonra çağrı mektubu almış kişilerin ihtiyacı üzerinde satabileceği üretim miktarı, ilgili tüketim tesisinin toplam elektrik enerjisi tüketimini geçemeyeceği, bu miktarın üzerinde sisteme verilen enerjinin Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması’na (“YEKDEM”) bedelsiz katkı olarak kabul edileceği hükme bağlanmıştır. Ancak bu değişiklik, kurulu gücü 50 kW ve altındaki mesken abone gruplarına ait üretim tesislerine uygulanmayacaktır.

Mahsuplaşma sistemi ise bedelsiz katkı olarak sunulacak miktarın hesaplanmasında kullanılan bir sistemdir. Üretim tesisinin ilişkilendirildiği tüketim tesisinin tüketim miktarı, bir önceki takvim yılında şebekeden çektiği toplam elektrik miktarı dikkate alınarak (“Önceki Yıl Tüketimi”), eğer ilgili yıldaki tüketim miktarı bir önceki takvim yılındaki tüketim miktarını aşıyorsa içinde bulunulan yılda şebekeden çekilen toplam elektrik miktarı dikkate alınarak (“Cari Yıl Tüketimi”) belirlenir. Satışa sunulabilecek kullanım fazlası elektrik Önceki Yıl Tüketimini veya Cari Yıl Tüketimini aşamayacaktır, aşan kullanımlar YEKDEM’e bedelsiz katkı olarak sunulacaktır.

E.  Üretim Tesisinin, Tüketim Tesisinin Bulunduğu Dağıtım Bölgesinde Olma Zorunluluğunun Kalkması  

Yönetmeliğin ilgili maddeleri uyarınca, lisanssız elektrik üretim tesisi kuracak gerçek ve tüzel kişilerin üretim tesisleri ve tüketim tesislerinin aynı dağıtım bölgesinde olması zorunludur. Ancak Değişiklik Yönetmeliği ile tüketim tesisinin bulunduğu dağıtım bölgesi dışında da lisanssız üretim tesisi kurulabilme olanağı getirilmiştir.

Aynı şekilde Organize Sanayi Bölgesindeki (“OSB”) tüketicilerin kuracakları üretim tesisininde aynı OSB dağıtım bölgesi içerisinde bulunma şartı da kaldırılmıştır. Bu sayede artık OSB içinde kurulmuş olan üretim tesisleri OSB içinde veya dışında tüm tüketim tesisleri ile ilişkilendirilebilir.

F.  Emreamade Kapasite Bedelinin Kaldırılması

Emreamade kapasite bedeli bir üretim tesisi ile müşterileri ve/veya iştirakleri ve/veya serbest tüketiciler arasında özel direkt hat tesis edilmesi halinde tüketiciler adına üreticilere uygulanan bedeldir.[5] Yönetmelik kapsamında kurulan üretim tesislerinden 5 MW altında olanlar için emreamade kapasite bedeli tahsil edilmekteydi. Değişiklik Yönetmeliği ile Yönetmelik kapsamındaki tüm üretim tesisleri söz konusu bedelden muaf tutulmuştur.

G.  Milli Emlak Genel Tebliği ile Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nde Yapılan Değişiklik

10.09.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Milli Emlak Genel Tebliği’nde (“Tebliğ”) Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nde değişiklikler getirilmiştir. Buna göre hazine arazilerinde lisanssız elektrik üretmek isteyen yatırımcılara irtifak hakkı tesis edilmek suretiyle hazine arazisi tahsis edilebilecektir. Artık gerçek ve tüzel kişilerin hazine arazilerinde lehlerine irtifak hakkı kurulması suretiyle üretim tesisi kurulabilmesi mümkün hale gelmiştir. Bu kapsamda söz konusu yatırımcıların güç sınırı, Yönetmeliğe göre belirlenecektir.[6]

H.  Lisanssız Tesislerin Kurulum Sürelerinde Yapılan Değişiklik

Üretim tesislerinin kurulum süresinde esas alınan alçak gerilim-orta gerilim ayrımı kaldırılmış, kullanılacak trafo durumuna göre süreler de değiştirilmiştir. Buna göre kendi dağıtım trafosunu kullanmayan üretim tesislerinin bağlantı anlaşmasının imza tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde, kendi dağıtım trafosunu kullanan üretim tesislerinde hidrolik kaynağa dayalı üretim yapacak tesislerin 3 yıl içerisinde, diğer kaynaklara dayalı üretim yapan tesislerin ise 2 yıl içerisinde üretime geçmesi gerektiği belirtilmiştir.

I.  Sonuç 

Yönetmelik’te yapılan değişiklikler incelendiğinde, Değişiklik Yönetmeliği ile EPDK; Yönetmeliğin amacının tüketicilerin kendi kullanacakları elektriği üretmesi ve ihtiyacın üzerinde üretilen elektriğin satımı olduğuna dikkat çekmiş ve kötüniyetli kullanımların önüne geçmek istemiştir. Artık gerçek elektrik tüketicileri tüketimlerini karşılamak maksadıyla elektrik üretim tesisi kurabilecek, tükettiği kadarını da satarak yatırımın geri dönüşünü makul süreler içerisinde elde edebilecektir.

Bu kapsamda; YEKDEM’in satın alabileceği lisanssız elektrik üretimine ilişkin tüketim sınırının getirildiği, lisans almaktan muaf tutulacak tesislerin kapsamının genişletildiği, üretim tesisleri ve tüketim tesisinin aynı dağıtım bölgesinde olma zorunluluğunun kaldırıldığı, emreamade kapasite bedelinin kaldırıldığı, hazine arazilerinde irtifak hakkı kurulması suretiyle üretim tesisi kurulması yolu açıldığı, şebekeye bağlantı şartlarında değişikliklerin ve daha birçok değişikliğin getirildiği anlaşılmaktadır.

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu

[1] Bkz: Elektrik Piyasası Kanunu, Kanun Numarası: 6446 Kabul Tarihi: 14/3/2013 Yayımlandığı Resmî Gazete Tarih: 30/3/2013 Sayı: 28603

[2] Bkz: Denge Değerleme, Erişim için: https://www.dengedegerleme.com/lisanssiz-elektrik-uretimi-nedir/ (Son Erişim Tarihi: 27.09.2022)

[3]Bkz: Elektrik Piyasası Lisanssız Elektrik Üretimde Verilmesine Yapılmasına Dair “Yayımlanıyor”, Mondaq Connection Knowledge & People, (https://www.mondaq.com/turkey/renewables/1223648/elektrik-piyasas305nda-lisanss305z-elektrik-retim-ynetmeli287inde-de287i351iklik-yap305lmas305na-dair-ynetmelik-yay305mland305) Son Erişim Tarihi: (25.09.2022)

[4]Bkz: Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasında Dair Yönetmelik, Tarih: 11.09.2022 Sayısı: 31920

[5]Bkz: Dağıtım Lisansı Sahibi Tüzel Kişiler ve Görevli Tedarik Şirketlerinin Tarife Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar, EPDK: 5999-3 Sayılı Kurul Kararı Tarih: 31.12.2015 Sayı: 29579

[6]Bkz: Milli Emlak Genel Tebliği, Sıra No: 412, Tarih: 10.09.2022 Sayı : 31949