A.  Giriş

Atıkların işlenmesi amacıyla faaliyet gösteren atık ön işlem ve geri kazanım tesislerinin teknik kriterlerine ve bu tesislerde bulunması gereken asgari şartları belirlemek adına tanzim edilen Atık Ön İşlem ve Geri Kazanım Tesislerinin Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik (“Yönetmelik”) 09.10.2021 tarihli ve 31623 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Toplama ayırma tesisleri, diğer ön işlem yapan tesisleri, hurda metal işleme tesisleri, yeniden kullanıma hazırlama faaliyeti gerçekleştiren tesisleri, tehlikesiz atık geri kazanım tesisleri ve tehlikeli atık geri kazanım tesisleri Yönetmelik kapsamında değerlendirilecektir.

Yönetmelikte atıkların, ekonomiye katkı sağlaması ve nihaî bertarafa gidecek atık miktarının azaltılması amacıyla geri kazanılmasının esas olduğu vurgulanmış ve atıkların işlenmesi sonucunda elde edilen ürünlerin/malzemelerin, ayrıştırılmış atıkların, bakiye atıkların ve/veya değerlendirilemeyen ürünlerin kullanılması veya yönetilmesine ilişkin birtakım şartlar belirlenmiştir.

Yönetmelik’te başta ön işlem ve geri kazanım tesislerinin yükümlülükleri olmak üzere ön işlem ve geri kazanım tesislerinin sağlaması gereken özel/ genel şartlar, atık kabul birimi, ayrıştırılmış atık stok sahası ve ürün stok sahası, atık işleme tesislerinin kapatılması ve aykırılık halinde idari yaptırım hususlarında düzenlemeler yapılmıştır. İşbu bilgi bülteninde yapılan bu düzenlemelere yer verilecektir.

B.  Yönetmelik ile Getirilen Değişiklikler

 Yönetmelik öncesinde,
 -İl müdürlüğünden izin belgesi alarak faaliyetlerini gerçekleştirmekte olan tehlikesiz atık toplama ayırma tesisleri ile
 -Çevre lisanslı ambalaj atığı toplama ayırma tesisleri, hurda metal işleme tesisleri ve geri kazananım tesislerinin, mevcut izin/lisans sürelerinin sonuna kadar faaliyetlerine devam etmeleri, süre bitiminde Yönetmelik hükümleri doğrultusunda çevre lisansı almaları şartı bulunmaktaydı.

Yönetmelik ile ise,
 -Atık Yönetimi Yönetmeliği[1] ile atık işleme tesislerine getirilen yükümlüklere ilave olarak tesis faaliyeti özelinde kriterler belirlenmiştir.
 -Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri Kazanımı Tebliği[2] kapsamında Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerinden izin belgesi alarak faaliyet gösteren tehlikesiz atık toplama ayırma tesislerinin teknik özellikleri yeniden düzenlenmiş ve diğer atık işleme tesislerinde olduğu gibi bu tesisler için de Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği[3] kapsamında çevre lisansı alma şartı getirilmiş, Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri Kazanımı Tebliği yürürlükten kaldırılmıştır.
 -Ambalaj atığı toplama ayırma tesisleri ile Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri Kazanımı Tebliği kapsamında faaliyet gösteren tehlikesiz atık toplama ayırma tesisi ayırımı kaldırılarak bu tesisler “Toplama Ayırma Tesisi” olarak tanımlanmış, bu tesislerin alabilecekleri atık kodları ve tesis kriterleri belirlenmiştir.
 -Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği kapsamında yer alan inşaat ve yıkıntı atıkları geri kazanım tesisleri Yönetmelik kapsamına dahil edilmiştir. İlgili idareden izin alarak faaliyetlerini gerçekleştirmekte olan inşaat ve yıkıntı atıkları geri kazanım tesislerine bu Yönetmelik ile belirlenen koşullara uyum sağlayarak Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde çevre lisansı alma şartı getirilmiştir.

C.  Sorumluluk Kapsamı

Yönetmelik uyarınca atıkların yönetiminden sorumlu kişi, kurum ve kuruluşlar, atık yönetiminin her aşamasında yükümlülüklerden müteselsilen sorumludur. Bu çerçevede atıkların yönetiminden sorumlu kişi, kurum ve kuruluşlar, atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermesini önleyecek tedbirleri almakla, bu faaliyetler sonucu meydana gelen çevresel zararı azaltmakla, durdurmakla ve gidermekle yükümlü olacaklardır.

Yine Yönetmelik uyarınca atık işleme tesislerinin, ilgili idarelerden alınmış işyeri açma ve çalışma ruhsatına sahip olmaları gerekmektedir. Atık işleme tesislerine Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği’ne göre verilen geçici faaliyet belgeleri işyeri açma ve çalışma ruhsatı başvurularında çevre izin ve lisans belgesi olarak değerlendirilecektir.

Yönetmelik kapsamındaki atık işleme tesisleri;
-Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliğine göre çevre lisansı almakla ve çevre lisansı kapsamında yer almayan atıkları tesisine kabul etmemekle,
-İşlenmeye uygun olmayan atıkları tesisine kabul etmemekle, tesise kabul edilecek atıkların tutarlılık kontrolünü yapmakla, tutarsızlık ve uyuşmazlık durumunda tesise kabul edilmeyen atıkları 24 saat içinde il müdürlüğüne bildirmekle,
-Atıkların güvenli bir şekilde yönetilmesi için personelin eğitimini sağlamakla/sağlatmakla veya ilgili alanda Meslekî Yeterlilik Kurumu tarafından onaylanmış Mesleki Yeterlilik Belgesi bulunan personel çalıştırmakla, acil durum söz konusu olduğu zaman Bakanlığa ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlara bilgi vermekle,
-Tesisin ömrünü tamamlaması, tesisin kapatılmasına karar verilmesi veya tesisin çevre lisansının yenilenmemesi durumunda tesise atık kabul etmemekle,
-Atık Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası yaptırmakla,
-Geçici faaliyet belgesi aşamasından sonra çevre izin ve lisans belgesi başvurusunda iş yeri açma ve çalışma ruhsatını sunmakla yükümlüdür.

Atık işleme tesislerinin atık kabul birimlerinde anlık olarak bulundurulabilecek atık miktarı kapasite raporunda yer alan yıllık atık tüketim miktarını geçemeyecektir. Kapasite raporu düzenlenemeyen durumlarda kapasite raporu yerine geçen yetkili makamlardan alınmış diğer belgelerde belirtilen yıllık atık tüketim miktarı esas alınacaktır.

Atıkların geri kazanım veya bertaraf işlemlerine tabi tutulmadan önce stabilizasyonunu sağlamak ve/veya tehlikelilik özelliklerinin azaltılması amacıyla atıklara uygulanan ön işlemlerden; distilasyon, evaporasyon, adsorpsiyon, solvent ekstraksiyonu, desorpsiyon, solidifikasyon, stabilizasyon, nötralizasyon ve benzeri fizikokimyasal işlemleri gerçekleştiren atık işleme tesislerinde Bakanlıkça ilave ekipman/ünite, bilgi ve/veya belge istenebilecektir.

Yönetmelik öncesinde çevre lisansı almış bu Yönetmelik kapsamındaki atık işleme tesisleri mevcut çevre lisansları sürelerinin sonuna kadar faaliyetlerine devam edebileceklerdir.

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu

[1] Bkz: 02.04.2015 tarih ve 29314 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliği
[2] Bkz: 7.6.2011 tarihli ve 27967 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri Kazanımı Tebliği
[3] Bkz: 10.9.2014 tarihli ve 29115 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği