A. Giriş

Tam ismi “Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu Arasında Bir Ortaklık Yaratan Anlaşma” olan Ankara Antlaşması (“Antlaşma”), Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne (“AB”) üyelik vizyonu kapsamında attığı ilk somut adım olarak ortaya çıktığı için önem arz etmektedir. 12 Eylül 1963 yılında AB ile imzalanan Antlaşma, 1964 yılında yürürlüğe girmiştir.

Antlaşma sayesinde Türk vatandaşları, Avrupa’da oturma ve çalışma izni alma konusunda AB üyesi olmayan diğer ülkelerin vatandaşlarına nazaran çok ciddi avantajlara sahip olmuşlardır. İşbu bilgi bülteninde ise Antlaşma’nın Türk vatandaşı işçilere sağladığı serbest dolaşımdan faydalanma hakkı ve bu kapsamda İrlanda vatandaşlığı elde edilmesine dair prosedürler anlatılacaktır.

B. Antlaşma Kapsamında Türk İşçilerin Serbest Dolaşımı

B.1 Serbest Dolaşım Hakkı

İşçilerin Serbest Dolaşımı kavramı, emeğin, dolayısıyla da emekçinin, herhangi bir engelle karşılaşmadan AB tek pazarında dolaşımını ifade etmektedir. Malların, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımıyla beraber AB tek pazarının 4 temel unsurundan biridir. Buna göre, bir işverene bağlı olarak çalışan her AB üyesi ülke vatandaşın, diğer bir üye ülkede de çalışma hakkına sahip olmasını ve çalışma koşullarını, sosyal yardımları, vergilendirme gibi konularda o ülke işçileri ile eşit muameleye tabi tutulmasını garanti eder.

Bu hak, diğer üye ülkelerde iş arama, bu amaçla ikamet ve kalma, aile üyeleriyle bir araya gelme haklarını da içermektedir. Normal şartlar altında yalnızca AB üyesi ülkelerin vatandaşlarına sağlanan bu ayrıcalık, Antlaşma ve ona bağlı mevzuat kapsamında Türk vatandaşlarına da sağlanmıştır. Ancak vatandaşlarımızın bu haktan yararlanabilmeleri için Ortaklık Konseyi’nin ilgili kararı[1] ve Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın (“ABAD”) yerleşik içtihatları kapsamında belirli şartları sağlamaları gerekmektedir.

B.2 Türk Vatandaşlarının Haktan Faydalabilmeleri İçin Sağlamaları Gereken Şartlar

Buna göre, Türk vatandaşı işçilerin bu haktan faydalanabilmeleri için göçmen işçi statüsünde bulunmaları, ev sahibi üye devletin düzenli işgücü pazarına dahil olması ve üye devletin milli mevzuatı çerçevesinde usule uygun şekilde belli bir süre çalışmak zorunlulukları bulunmaktadır.

Bu bağlamda bir yıl boyunca aynı işveren tarafından yasal olarak istihdam edilen bir Türk vatandaşı, eğer iş hala mevcutsa, yıl sonunda o işte kalma izni alma hakkına sahiptir. Türk vatandaşının üç yıl boyunca belirli bir iş alanında yasal olarak çalışması halinde ise herhangi bir işverenle aynı meslekte çalışmak için izin alma hakkı doğmaktadır. Dört yıl boyunca yasal olarak çalışan bir Türk vatandaşı ise, herhangi bir işverenle herhangi bir meslekte çalışma izni alma hakkına sahiptir.

C. İrlanda Vatandaşlığının Kazanılması

C.1 Dil Okuluna Kayıt Yoluyla Vatandaşlık Alımı

Türk vatandaşları, İngilizce öğrenmek amacıyla İrlanda’daki bir dil okuluna kaydolarak vatandaşlık alımıyla sonuçlanabilecek prosedürü başlatabilmektedirler. Ancak bu yola başvuracak olan vatandaşımızın bir sene boyunca, haftalık yirmi saatlik çalışma sınırını aşmaması ve bilfiil ticaretle ilgilenmemesi gerekmektedir. Kişi, ayrıca derslere yüksek oranda katılım göstermeli, herhangi bir şekilde suça karışmamalı ve tatiller veya istisnai ailevi durumlar hariç sürekli olarak İrlanda’da ikamet ettiğini kanıtlayabiliyor olmalıdır. Söz konusu şartlar sağlandığı takdirde vatandaşımız herhangi bir ciddi suçtan hüküm giymemiş olmak kaydıyla ve aynı İrlandalı işverenle en az bir yıl yasal olarak çalıştığını ve bu süre içerisinde geçerli bir oturum izni kartına sahip olduğunu kanıtladığı takdirde tekrar oturma iznine ve bu defa tam zamanlı çalışma iznine başvurma hakkı kazanmaktadır. Bu kapsamda İrlanda makamlarına eğitim kapsamında İrlanda’da kalınacak süre zarfında finansal anlamda yeterlilik arz edildiğini kanıtlayan belgeler, motivasyon mektubu gibi dokümanlar sunulması gerekmektedir.

C.2 Tam Zamanlı Çalışma İzni İçin Gerekenler

Türk vatandaşlarının, İrlandalı işvereni aracılığıyla edineceği geçerli bir çalışma izni veya Göçmenlik Hizmetleri Kurumu’ndan çalışma izni olmadan çalışabileceğini belirten bir onay dilekçesi alması halinde İrlanda’da tam zamanlı olarak çalışmasına imkan tanınmaktadır. Söz konusu onay dilekçesinde özel olarak belirtilmesi halinde bir Türk vatandaşı, İrlanda’da serbest meslek erbabı olarak da çalışabilmektedir. Kişinin bu vizeyle İrlanda’da 5 yıl boyunca çalışması halinde İrlanda vatandaşlığına başvuru yapma hakkı doğmaktadır. Tam zamanlı çalışma ve oturma izninin yenilenmesi amacıyla Göçmenlik İdaresi’ne ibraz edilmesi gereken belgeler aşağıdaki gibidir:

–           Geçerli pasaportunuzun biyometrik sayfasının fotokopisi;

–           Halihazırda sahip olduğunuz İrlanda çalışma izni kartının önlü arkalı fotokopisi;

–           Özel sağlık sigortasını yaptırıldığını gösterir belge;

Bunların dışında başvuru yapan kişilerden belirli şartlarda çalışma izninin ve barındırma sözleşmesinin  orijinali de istenebilmektedir.

D. Sonuç

Yukarıda açıklanan bilgiler ışığında özetle, Antlaşma’nın Türk vatandaşlarına AB’de yaşama ve çalışma konusunda emeğin serbest dolaşımı kapsamında, diğer 3. ülkelerin vatandaşlarına nazaran, ciddi avantajlar sağladığı anlaşılmaktadır.

Çalışmamızda İrlanda örneği üzerinden de gösterildiği gibi, vatandaşlık elde etme gibi önemli bir hak çerçevesinde dahi Türk vatandaşlarına çok önemli bir ayrıcalık tanınmıştır. Antlaşma çerçevesinde Türklere tanınan hakların kapsamı, ABAD nezdinde açılan davalarda verilen kararların da etkisiyle her geçen gün değişmektedir. Bu sebeple, hak kaybına uğramamaları adına, vatandaşlarımıza konu hakkında özellikle uluslararası hukuk alanında uzmanlaşmış hukukçulardan görüş almalarını önermekteyiz.

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu

[1]   1/80 sayılı Ortaklık Konseyi Kararının 6. maddesi