A.  Giriş

1 Nisan 2012 tarihinde çıkarılan Federal Almanya kanununa göre belirli meslek alanlarında Almanya’da çalışabilmek için Alman vatandaşı olma zorunluluğu kaldırılmıştır.^[1] Bu kanunun getirilmesinin en büyük nedenlerinden birisi de Almanya’nın söz konusu meslek alanlarında çalışacak yeterli kişiye sahip olmamasıdır. Söz konusu meslek alanlarından en önemlilerinden birisi de ‘tıp’ olup bu kapsamda Alman vatandaşı olmayan kişilerin, Almanya’da doktor veya sağlık personeli olarak çalışabilmelerinin önü açılmıştır.

Özellikle Covid-19 salgını neticesinde sağlık sistemi ciddi zararlar gören Almanya için yabancı sağlık çalışanı istihdamı daha da önemli bir hal almıştır. Öyle ki “Mediendienst Integration” adlı sivil toplum kuruluşu tarafından yayımlanan bir rapora göre Almanya’da yabancı doktorların oranı salgın döneminde arttı.^[2] Ülkede her yedi doktordan biri yabancı ülke vatandaşı olup bu durum yurtdışından gelen doktorların artık Almanya’nın sağlık sisteminde ne kadar önemli bir role sahip olduklarını göstermektedir. İlgili düzenleme ve Covid-19 salgını sonrası ülkemizden de çok fazla sayıda sağlık personelleri gerekli işlemlerini tamamlayarak Almanya’da mesleklerini icra etmeye başlamışlardır.

Her ne kadar doktor ve diğer sağlık personellerinin mesleklerini Almanya’da icra edebilmeleri imkanları mevcut olsa dahi, başvurucuların yerine getirmesi gereken şartlar çeşitlilik göstermektedir. Bu aşamada hem sürecin sağlıklı işlemesini sağlamak hem de süreci olabilecek en kısa sürede tamamlamak için danışmanlık hizmeti almakta yarar vardır. İşbu yazımız ile Türkiye’de doktor veya sağlık personeli olarak çalışmakta olup da mesleklerine Almanya’da devam etmek isteyen kişilerin karşılaşacağı sürece yer verilecektir.

B.  Doktorların Almanya’da Çalışabilme adına Sağlaması Gereken Şartlar

Öncelikle doktor veya sağlık personellerinden sağlanması beklenen genel şartlar kısaca aşağıda listelenmektedir:[3]
–  En az B2-C1 düzeyinde Almanca dil bilgisi ve Mesleki Almanca (FSP)[4],
–  Diploma Denkliği,
–  Meslek izni/Aprobasyon başvurusu
–  Vize başvurusu (Çalışma izni/Oturma İzni)
–  Belge tercümeleri

Doktorların, Almanya’da çalışabilmek için sağlaması gereken şartlar, Federal Tıbbi Düzenlemeler Yasası’nda (Bundesärzteordnung) düzenlenmiştir.[5] Buna göre öncelikle başvuru sahibinin B2-C1 düzeyinde Almanca bilmesi ve Almanca dil bilgisinin Goethe veya TELC’den alınan resmî belge ile kanıtlanmış olması gerekmektedir. Yanı sıra; özgeçmiş, dil belgesi, motivasyon mektubu vb. belgeler ile iş başvurusunda bulunulması gerekmektedir.

İş başvurusuna kabul geldikten sonra ise işbu kabul belgesi ve eyaletten eyalete değişen başvuru sahibinden istenecek diğer belgeler ile tabipler odasına (Landesprüfungsamt für Gesundheitswesen) çalışma belgesi almak için başvuruda bulunulması, bu belgenin temin edilmesinden sonra ise çalışma izni ve oturma izni için başvuruda bulunulması gerekmektedir.

Çalışma ve oturma izni alındıktan sonra ise FSP (Fachsprachprüfung)[6] denilen Mesleki Almanca dil bilgisini ölçen sınavın C1 ile verilmesi gerekmektedir. Tüm bu işlemlerden sonra denklik almak için Kenntniseprüfung sınavına girmek veya Begutachtung’un (bilirkişilerce tıp eğitiminin kontrol edildiği süreç) bitmesinin beklenmesi gerekmektedir. Bu aşamada ise başvuru sahibinin en çok 24 aya kadar verilen geçici çalışma izni ile çalışması tekrar mümkün olacaktır.[7]

 B2-C1 Düzeyinde Almanca Bilgisi: 2005/36/EC Direktifine göre, başvuru sahiplerinin mesleklerini icra etmeleri için gerekli dil becerilerine sahip olmaları gerekmektedir (2005/36/EC Direktifinin 53. Maddesi)[8]. Mesleki dil bilgisinden farklı olarak, Almanya’da doktorluk yapmak için başvuruda bulunanların en az B2-C1 seviyesinde Almanca dil bilgisine sahip olması gerekmekte olup, dil seviyesinin Goethe veya TELC’den alınan belgeler ile kanıtlamış olması aranmaktadır.

 İş başvurusu ve gerekli belgeler: Dil seviyesi belgelendikten sonra, öncelikle Almanya’daki hastanelere[9] Almanca iş başvurusu yapılması gerekecektir. İş başvurusunda özgeçmiş, ön yazı (Anschriben), mesleki deneyim belgeleri, dil belgesi, vize başvurusu ve sair belgelerin eklenmesi önem arz etmektedir.

 Çalışma belgesi: İş başvurusu kabul edildikten sonra tabipler odasına (Landerprüfungsamt für Gesundheitswesen) başvuru ile çalışma belgesi alınması gerekmektedir. Burada temini istenilecek belgeler eyaletten eyalete değişiklik göstermektedir.[10]

 Çalışma ve Oturma İzni: Çalışma belgesini de aldıktan sonra çalışma izni ve oturma izni için başvurusu aşaması gelmektedir. Başvurunun kabul görmesi için gerekli belgeler[11] temin edilerek, başvuruların Almanya Konsolosluğuna yapılması gerekmektedir.

 FSP (Fachsprachprüfung) sınavı: Almanya’da doktorluk yapabilmek için yalnızca B2-C1 seviyesinin belgelendiği Almanca yeterli olmamakta, ayrıca doktorların FSP isimli Mesleki Dil Sınavında da en az C1 ile başarılı olması gerekmektedir. Bu sınavın ücreti eyaletten eyalete 350-550 Euro arasında değişmektedir.

Bu sınav her bir aşama ortalama 20 dakika süren 3 parçaya ayrılmış şekilde gerçekleştirilir.
(i) İlk aşamada, doktor-hasta (Arzt- Patienten- Gesprach) görüşmesi yapılır ve bu şekilde hastalar ile iletişim becerisi ölçülür.
(ii) İkinci aşamada, doktor-hasta görüşmelerinin yazılı olarak kâğıda dökülmesi istenir.
(iii) Son aşama ise diğer doktorlar ile Alman tıp terminolojisi kullanılarak hasta hakkında konuşma aşamasıdır.

 Kenntnisprüfung-Begutachtung: Tüm bu işlemlerden sonra başvurucu denklik almak için Kenntnisprüfung sınavına girebilir veya bu sınava girmeden istenilen belgeleri bilirkişiye (begutachtung) teslim ederek bilirkişiden denklik için onay gelmesini bekleyebilir. Bilirkişiden onay gelmemesi durumunda söz konusu sınava girmek ve başarıyla tamamlamak gerekecektir. Kenntnisprüfung[12] sınavına girebilmek için ise FSP sınavının başarıyla geçilmiş olması şarttır. Sınavın odak noktası dahiliye ve cerrahi üzerine olup, yine sınav ücretleri ise eyaletten eyalete değişmektedir.

Bir diğer seçenek olan bilirkişiye başvurmak ise genelde doktorların ilk tercihidir. Bilirkişi başvurucudan; oturma ve çalışma izni, Goethe/TELC B2-C1 belgesi, tıp diploması, müfredat, transkript, varsa uzmanlık diploması ve Türkiye’deki tabipler odasından alınan iyi hal belgesi (certificate of good standing) isteyebilecektir[13].

Bilirkişinin inceleme aşaması uzun süreceğinden bu aşamada başvuruda bulunup en çok 24 aya kadar olacak şekilde geçici çalışma izni alarak çalışmaya başlanması da mümkündür.

Tüm bu işlemler sonucunda denklik başvurusundan olumsuz sonuç alınması halinde ise, Widerspruch (Tekrar değerlendirme) veya Klage (Yasal işlem) yoluna başvurulabilirr. Şöyle ki; Widerspruch, karara itiraz anlamına gelmekte olup öncelikle olumsuz kararı veren kuruma itiraz etme hakkını ifade etmektedir. Klage ise doğrudan itirazı kabul etmeyen kurumların kararları için doğrudan Adalet Mahkemesi’ne giderek itiraz edilmesini ifade etmektedir.

C.  Hemşireler İçin Almanya’da Çalışma Şartları

Almanya’da hemşirelik yapmak isteyen lisans mezunu bir hemşirenin ilk olarak vize başvurusu için minimum B1 düzeyinde, Almanca dil belgesini alması gerekmektedir.[14] Her ne kadar B1 düzeyinde Almanca dil bilgisi ile 6 aylık iş arama izni alabilmek mümkün gözükse de Almanya’da hemşire olarak çalışmaya başlayabilmek için B2 dil bilgisi gereklidir. Dil bilgisi haricinde, Almanya’da hemşire olarak çalışabilmek için de diploma denkliğinin sağlanması gerekmektedir.

Denklik için başvurucunun eğitim bilgilerinin yanında mesleki deneyimleri, sertifikaları, varsa yurtdışı deneyimleri, özgeçmişi, sağlık raporu, sabıka kaydı ve sair belgeler yeminli tercüman aracılığıyla Almanca diline çevrilerek ilgili kuruma teslim edilmelidir. Belge veya dil bilgisi seviyesinde eksiklik görülmesi halinde başvurucunun bir denklik sınavına ve yaklaşık 3 yıl süren denklik stajına tabi tutulması söz konusu olacaktır.[15]

D.  Sonuç

Sonuç olarak, özellikle son zamanlarda ülkemizde çalışan sağlık personellerine şiddetin giderek artması, yetersiz ücret ve ağır çalışma koşulları sağlık personellerimizi yurtdışına göç etmesinin başlıca sebeplerindendir. Bu ve başkaca sebeplerden ötürü mesleklerini yurtdışında icra etmeye karar veren sağlık personellerinin bu süreçte yeterli hukuki desteği almaları, sürecin kendileri için daha kolay işlemesini sağlayacaktır. Özellikle vize başvuruları ve Almanya’da yetkili kurumlar ile iletişime geçerek gereken belgeleri temin etme aşamalarında desteğe ihtiyaç duyulacağı başvuru süreci, yeterli şekilde önem verildiği takdirde başvurucular adına olumlu sonuçlanabilmektedir.

Saygılarımızla
Gülaç Hukuk Bürosu

[1] Bkz. https://www.anerkennung-in-deutschland.de/assets/content/Medien_Dokumente-Fachpublikum/anerkennungsgesetz.pdf (Son giriş tarihi: 13.02.2022 01.09)
[2] Bkz. https://www.dw.com/tr/alman-sa%C4%9Fl%C4%B1k-sisteminde-yabanc%C4%B1-i%C5%9F-g%C3%BCc%C3%BCne-ihtiya%C3%A7-art%C4%B1yor/a-60072457 (Son giriş tarihi: 13.02.2022 01.11)
[3] Bkz. https://www.anerkennung-in-deutschland.de/html/tr/belge-ortaklik-basvurusu.php (Son giriş tarihi: 13.02.2022 01.13)
[4] Bkz. https://ppds-germany.com/en/fachsprachenprufung/ (Son giriş tarihi: 23.02.2022)
[5] Bkz. https://www.gesetze-im-internet.de/b_o/BJNR018570961.html (Son giriş tarihi: 13.02.2022 01.37)
[6] Bkz. https://www.eurizoneedu.com/Home/fsp ,” According to the decision of the 87th Conference of Ministers of Health on June 26/27 2004 doctors must have specialist language skills in a job-specific context based on language level C1 based on proven of language level B2 according to the Common European Framework of Reference for Languages(GER-B2)”  (Son giriş tarihi: 13.02.2022 01.52)
[7] Bundesarzteordnung, III Die Erlaubnis, § 10 (1) Die Erlaubnis zur vorübergehenden Ausübung des ärztlichen Berufs kann auf Antrag Personen erteilt werden, die eine abgeschlossene Ausbildung für den ärztlichen Beruf nachweisen. (Federal Tıbbi Düzenlemeler Kanunu, İzin hakkında 3.madde 1.fıkra: Tıp mesleği için eğitimini tamamladığını kanıtlayabilen kişilere başvuru üzerine geçici olarak tıp mesleğini icra etme izni verilebilir.)
[8] Bkz.https://www.anerkennung-in-deutschland.de/assets/content/Medien_Dokumente Fachpublikum/20120320_erlaeuterungen_zum_anerkennungsg_bund.pdf  “  Nach der Richtlinie 2005/36/EG müssen die Antragsteller über die Sprachkenntnisse verfügen, die für die Ausübung ihrer Berufstätigkeit erforderlich sind (Artikel 53 RL 2005/36/EG) “
[9] Info: Bunun için Linkedın, Xing veya www.aerzteblatt.de ve www.medi-jobs.de sitelerden yararlanabilirsiniz. Ayrıca bkz: eyaletlere göre https://krankenhausatlas.statistikportal.de/ 
[10] Bkz. https://www.bundesaerztekammer.de/fileadmin/user_upload/downloads/pdf-Ordner/Ausbildung/Liste_der_Approbationsbehoerden_200807.pdf (Son giriş tarihi: 13.02.2022 02.29) 
[11] Gerekli belgeler için bkz: https://www.almanyakonsoloslugu.com/almanya-calisma-izni , https://www.almanyakonsoloslugu.com/oturum-izni
[12] Bkz: https://approbatio.de/kenntnispruefung-foreign-doctors/ (Son giriş tarihi: 13.02.2022 03.03)
[13] Bu belgelerin de eyaletten eyalete değişebileceğini belirtmek gerekmektedir.
[14] Bkz: https://www.almanya-nitelikli-eleman.com/more-2/ (Son giriş tarihi: 13.02.2022 03.17)
[15] Bkz: https://hemsirelikyukseklisans.blogspot.com/2018/10/yurtdisinda-hemsire-olmak-almanya.html (Son giriş: 13.02.2022)