A. GİRİŞ

20.10.2016 Tarih 6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu “Kanun” 28.10.2016 Tarihinde 29871 Sayısıyla Resmi Gazete’de yayımlanmış olup buna ilişkin Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılan Rehinli Taşınır Sicili Yönetmeliği “Yönetmelik” ise 31.12.2016 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

B. KANUNUN GENEL GEREKÇESİ

Ulusal ekonomilerin gelişmesi ve korunması bakımından önemli işlevler üstlenen küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) Dünya ekonomisindeki rolü küreselleşme süreci ile birlikte her geçen gün artmaktadır. KOBİ'ler, ekonomik ve sosyal kalkınmanın önemli birer unsuru olarak önemli işlevleri yerine getirmektedir. Bu işlevleri ile sosyal sistemin denge ve istikrar unsuru olan KOBİ'lerin doğması, gelişmesi ve korunması için tüm ülkeler, uygun ekonomik ortamı hazırlayacak politikalar geliştirmekte ve uygulamaktadır. Ülkemizin 2002 yılından bu yana yaşadığı istikrarlı ekonomik büyümesinde, özellikle Anadolu'da faaliyet göstermeye başlayan KOBİ'lerin önemli katkısı olmuştur. KOBİ'lerin gelişimlerini olumsuz etkileyen ve faaliyetlerini istikrarsızlaştıran çeşitli sorunlar bulunmakta olup, bunların başında finansmana erişim güçlüğü gelmektedir.

KOBİ'ler ticari faaliyetleri için gerekli finansman kaynaklarını, bankalar aracılığıyla temin edilen kredilerden sağlamaktadır. Özellikle kredi karşılığı talep edilen teminatlar, KOBİ'lerin finansmana erişiminde önemli zorluklar oluşturmaktadır. Bu durum KOBİ'ler için büyük işletmeler karşısında rekabet dezavantajına neden olmaktadır.

Bu itibarla, KOBİ'lerin finansmana erişiminin kolaylaştırılması, rekabet güçlerinin arttırılması ve dolayısıyla ülkemiz ekonomisinin dengeli ve istikrarlı büyümesine katkı sağlanması amacıyla bu Kanun Tasarısı hazırlanmıştır.

Tasarı ile; işletmelerin finansmana erişimini kolaylaştırmayı amaçlayan düzenlemeler hayata geçirilecektir. Bu işletmelerin finansmana erişiminde güvence olarak kullanabilecekleri alternatif unsurlar getirilmektedir. İşletmeler tarafından temin edilmesi planlanan müstakbel varlıklar ile taşınır varlıkların getirileri de rehin edilebilecek unsurlar arasına alınmıştır. Oluşturulan Rehinli Taşınır Sicili ile taşınır rehinlerinin aleniyeti ve takibi sağlanmıştır. Yine, rehin alacaklılarının rehin haklarını güvence altına almak amacıyla rehnin paraya çevrilmesinde etkin bir mekanizma öngörülmüştür.

Taşınır rehninde, mevcut düzenlemelerden farklı olarak rehne konu taşınırların ticaret unvanı ve işletme adından bağımsız olarak rehnedilmesine imkân sağlanmıştır.

C. KANUN

Yakarıda sayı ve Resmi Gazete bilgileri verilmiş olan Taşınır Rehni Kanunu temelde teslimsiz taşınır rehin hakkının güvence olarak kullanımının yaygınlaştırılması, bu rehne konu taşınırların kapsamının genişletilmesi, taşınır rehninde aleniyetin sağlanması ile rehnin paraya çevrilmesinde alternatif yolların sunulması suretiyle finansmana erişimi kolaylaştırma amaçlarıyla hazırlanmıştır.

İlgili Kanun;

i. Taşınır varlıkları konu edinen işlemlerde rehin hakkının tesisine,

ii. Rehin hakkının üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmesine,

iii. Rehinli Taşınır Siciline,

iv. Rehinli alacaklılar arasında öncelik hakkının belirlenmesine,

v. Tarafların ve üçüncü kişilerin hak ve yükümlülüklerine,

vi. Rehin hakkının kullanımı ile rehinli işlemlere ilişkin diğer usul ve esasları kapsar.

a. Rehin Sözleşmesi

Öncelikle rehin hakkını tesis etmek amacıyla rehin veren ile alacaklı arasında bir Rehin Sözleşmesi imzalanması gerekmektedir. Bu kapsamda Kanun’un 3. Maddesi uyarınca Rehin Sözleşmesi

i. Kredi kuruluşları ile tacir, esnaf, çiftçi, üretici örgütü, serbest meslek erbabı gerçek ve tüzel kişiler arasında,

ii. Tacir ve/veya esnaflar arasında, yapılabilmektedir. Taraflar arasında imzalanan Rehin Sözleşmesinin hüküm ifade edebilmesi için Rehinli Taşınır Sicili’ne“Sicil” kaydedilmesi gerekmektedir.

Rehin Sözleşmesi 4. madde uyarınca hem elektronik imzalı olarak hem de yazılı olarak yapılabilmektedir. Yazılı yapılması öngörülen Sözleşmelerin Sicile tescil edilebilmesi için tarafların imzalarının noterce onaylanması veya sözleşmenin Sicil yetkilisinin huzurunda imzalanması şarttır.

Rehin sözleşmesinde aşağıdaki hususları ihtiva etmesi zorunludur.

i. Rehin sözleşmesinin tarafı;

ii. Ticari işletme ise ticaret unvanı, MERSİS numarası, temsil ve ilzama yetkili temsilcinin adı, soyadı ve imzası,

iii. Gerçek kişi veya esnaf ise Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, adı, soyadı ve imzası,

iv. Çiftçi ise Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, adı, soyadı ve imzası ile Çiftçi Kayıt Sistemi numarası,

v. Üretici örgütü ise üretici örgütü belge numarası ile temsil ve ilzama yetkili temsilcinin adı, soyadı ve imzası.

vi. Borcun konusu, borcun miktarı, borcun miktarı belirli değilse rehnin ne miktar için güvence teşkil ettiği, ödenecek para cinsi ve rehnin azami miktarı.

vii. Rehne konu varlık ile bu varlığın ayırt edici özelliklerini belirten seri numarası, markası, üretim yılı, şasi numarası, belge seri numarası, varsa GTİP ya da PRODTR sanayi ürünü kodu gibi hususlar.

Rehne konu taşınır varlığın alt veya art rehne konu edilmesi ile rehin verenin rehne konu taşınır varlık üzerindeki tasarruf yetkisini kısıtlayan kayıtlar geçersiz olup Rehin hakkının Sicile tescilinden doğan masrafların kime ait olacağı rehin sözleşmesinde belirtilir.

b. Üzerinde Rehin Hakkı Kurulabilecek Taşınır Varlıklar

Alacaklar, Çok yıllık ürün veren ağaçlar, Fikri ve sınai mülkiyete konu haklar, Hammadde, Hayvan, Her türlü kazanç ve iratlar, Başka bir sicile kaydı öngörülmeyen ve idari izin belgesi niteliğinde olmayan her türlü lisans ve ruhsatlar, Kira gelirleri, Kiracılık hakkı, Makine ve teçhizat, araç, ekipman, alet, iş makinaları, elektronik haberleşme cihazları dâhil her türlü elektronik cihaz gibi menkul işletme tesisatı, Sarf malzemesi, Stoklar, Tarımsal ürün, Ticaret unvanı ve/veya işletme adı, Ticari işletme veya esnaf işletmesi, Ticari plaka ve ticari hat, Ticari proje, Vagon, Sayılanlardan üçüncü kişiler zilyetliğindeki taşınır varlık, hak ve paylı mülkiyet hakları.

c. İşletmenin Tamamı Üzerinde Rehin Kurulması

Ticari işletme ve esnaf işletmesinin tamamı üzerinde rehin kurulması hâlinde, rehnin kuruluşu anında işletmenin faaliyetine tahsis edilmiş olan her türlü varlık rehnedilmiş sayılır. Bu varlıkların rehni diğer kanunlarca bir sicile tescilini gerektiriyorsa bu rehin ilgili sicillere bildirilmesi gerekmektedir. Bu varlıklar üzerinde diğer kanunlar uyarınca önceden bir rehin hakkı tesis edilmiş olması hâlinde bu Kanun çerçevesinde tesis edilerek bildirilen rehin sonraki sırada yer alacaktır. Ticari işletme ve esnaf işletmesi rehinleri ticaret veya esnaf siciline bildirilmesi gerekmektedir.

Yukarıda “Üzerinde Rehin Hakkı Kurulabilecek Taşınır Varlıklar” başlığı altında sayılan taşınır varlıkların borcu karşılaması hâlinde işletmenin tümü üzerinde rehin kurulamaz.

d. Rehne Konu Edilebilecek Diğer Unsurlar

Yürürlüğe giren Taşınır RehniKanunu rehin hakkının işletmelerin müstakbel taşınır varlıkları üzerinde de kurulabileceğini düzenlemiş ve rehinli müstakbel taşınır varlıklar üzerindeki tasarruf yetkisinin ancak bu varlıkların mülkiyete konu edilmesini müteakip kullanılabileceğini hükme bağlamıştır. Dahası, getirilen bu düzenlemeyle rehin, işletmelerin mevcut veya müstakbel taşınır varlıklarının getirileri üzerinde kurulabilecektir.

3. Kişiler bu Kanun kapsamında borçlu lehine teslimsiz taşınır rehni kurabilecektir.

e. Derece Sistemi

Rehnin sağladığı güvence, tescilde belirtilen rehin tutarı ve derecesi ile sınırlıdır. Rehin, sırada kendisinden önce gelecek olanın miktarının tescilde belirtilmesi kaydıyla ikinci veya daha sonraki derecede de kurulabilmektedir. Bu halde 22.11.2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanununun 871 ila 876 ncı maddelerinin bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri kıyasen uygulanacaktır.

Rehin sözleşmesinde sonraki sırada yer alan rehinli alacaklılara boşalan dereceye geçme hakkı verilebilecektir ancak bu hakkın Rehin Sözleşmesi dışında verilmesihâlinde buna ilişkin sözleşmenin geçerliliği, Sicile tescil edilmesine bağlıdır.

Aynı taşınır varlık üzerinde derece sırası belirtilmeksizin birden fazla rehin hakkı tesis edilmiş ise alacaklıların öncelik hakkı rehnin kurulma anına göre belirlenir; derece belirtilmesi halinde ise derece sırası esas alınır. Getirisi üzerinde ayrıca bir rehin tesis edilmemiş ise varlığın getirisi üzerindeki öncelik hakkı, asıl rehinli varlığın öncelik sırasıyla aynıdır. Bu düzenlemeler ile alacaklılar arasında rehnin paraya çevrilmesi sürecinde ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkların önüne geçilmesi amaçlanmıştır.

f. Tarafların Hak ve Yükümlülükleri

Kanunun 12. Maddesinde, bu Kanunun hükümlerine aykırı olmamak üzere tarafların hak ve yükümlülüklerinin Sözleşme ile düzenlenebileceğini öngörülmüş ve aynı maddenin 2.,3.,4.,5. Ve 6. Maddelerinde sırasıyla aşağıda yazılı hak ve yükümlülükler emredici olarak sayılmıştır:

i. Zilyed, rehinli taşınırın değerini koruyacak gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Zilyed, rehinli taşınırın değerini düşüren davranışlarda bulunursa; alacaklı, hâkimden bu gibi davranışları yasaklamasını isteyebilir. Alacaklıya, gerekli önlemleri almak üzere hâkim tarafından yetki verilebileceği gibi; gecikmesinde tehlike bulunan hâllerde alacaklı, böyle bir yetki verilmeden de gerekli önlemleri kendiliğinden alabilir.

ii. Hakları zarar görenler önlem için yapmış olduğu giderlerin tazminini zarara sebep olanlardan isteyebilir.

iii. Rehin alacaklısı, rehin veren ya da üçüncü bir kişinin zilyetliğinde bulunan rehne konu taşınır varlığı denetleme hakkına sahiptir.

iv. Rehin veren, rehin konusu taşınır varlıkların değerini rehin alacaklısı aleyhine azaltan tasarruflarından doğan zararları tazmin etmekle yükümlüdür.

v. Rehin veren, rehinli taşınır varlığın devri ile alacağın devrini Sicile tescil ettirmekle yükümlüdür.

g. Rehinli Taşınır Sicili

Kanun kapsamında rehin hakkının tesisi ve üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmesi, rehinli alacaklılar arasında öncelik hakkının belirlenmesi, rehinli taşınır varlık ile alacağın devrinin tescili amacıyla Rehinli Taşınır Sicili kurulması öngörülmüştür.

Rehinli Taşınır Sicilinin kuruluşu ve işleyişi ile diğer kanunlar uyarınca tutulan taşınır sicillerinin verilerinin paylaşımına yönelik usul ve esaslar Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca çıkarılan 31.12.2016 Tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Rehinli Taşınır Sicili Yönetmeliği kapsamında düzenlenmiştir. Bu Yönetmelik uyarınca kurulan Taşınır Rehin Sicil Sistemi’ne TARES ismi verilmiştir.

g.1 Sicil Hizmetleri

i. Tescil Hizmetleri

Tescil hizmetleri, rehin sözleşmelerinin tescil, değişiklik ve terkini, rehinli taşınır varlık ve rehin hakkının devri ile boşalan dereceye geçme hakkının Sicile tescil edilmesini kapsamaktadır.Kanun uyarınca tescil edilmesi zorunlu hususlar Sicile tescil edilmedikçe üçüncü kişilere karşı ileri sürülemeyecektir.

ii. Sorgulama Hizmetleri

Marka, patent, faydalı model, endüstriyel tasarım, entegre devre topografyası ile yeni bitki çeşitleri;mevzuatı gereği özel sicillerine kaydı gereken gemi, hava aracı, iş makinesi, maden ve cevher ile motorlu taşıtlar üzerinde TARES sistemi kapsamında yapılan sorgulama işlemi neticesinde, rehin verenin bilgileri, rehinli taşınır varlıkların türü ve ayırt edici özellikleri, tescil tarihi ve zamanı, rehin alacaklılarının derece ve sırası, borç miktarları ve/veya güvence miktarları ile kabul edilen derece sistemi ve rehin alacaklılarının boşalan dereceye geçme hakkının bulunup bulunmadığı bilgilerine ulaşabilecektir.

g.2 Rehin Sözleşmesinin Tescil Talebinde Gerekli Olan Belgeler

· Rehin sözleşmesinin taraflarınca Kanun ve Kanun uyarınca çıkarılan yönetmeliklere göre hazırlanan ve imzalanan rehin sözleşmesinin bir sureti

· Rehne konu edilecek taşınır varlıkları tanımlayıcı bilgi ve belgeler.

· Rehin sözleşmesinin tarafları veya bunların temsil ve ilzama yetkili temsilcilerinin kimlik numarasını gösteren belgelerin aslı.

· Temsil ve ilzama yetkili temsilcilerin yetkili olduklarını gösteren belgelerin aslı ya da noter onaylı örnekleri.

g.3 Tescil talebinin reddi

Sicil aşağıda sayılan hallerde başvuruyu reddedecektir:

· Rehin sözleşmesinin taraflardan biri tarafından imzalanmaması.

· Rehin sözleşmesinde yer alması zorunlu hususlardan herhangi birine yer verilmemesi.

• Tescil için aranan şartların eksik olması.

· Sicil tarafından talep edilen bilgi ve belgelerin verilmemesi.

· Sicile tescil edilecek hususların, tarafların tam ve gerçek beyanına uygun olmaması veya kamu düzenine aykırılık oluşturması.

· İlerleme sisteminin kabul edilmesi halinde, rehin sözleşmesinde yer alan güvence miktarının diğer alacaklılar aleyhine muvafakatsiz olarak artırılmasının tescilinin talep edilmesi.

g.4 Rehin Sözleşmesinin Terkini

Rehin sözleşmesi aşağıdaki hallerden birinin gerçekleşmesi halinde Sicilden terkin edilecektir:

· Alacağın son bulması üzerine rehin alacaklısı tarafından terkin talep edilmesi.

· Rehin verenin borcun son bulduğunu tevsik eden mahkeme kararı üzerine bildirim yapması.

· Mahkemeler tarafından rehin sözleşmesinin terkin edilmesine karar verilmesi.

Alacağın son bulması halinde, rehin sözleşmesinin terkin talebi kural olarak alacağın son bulduğu tarihten itibaren üç iş günü içinde rehin alacaklısı tarafından yapılır.

Rehin alacaklısı tarafından rehin sözleşmesinin terkini için süresinde talepte bulunulmaması halinde, rehin veren bu durumu borcunun son bulduğunu tevsik eden mahkeme kararıyla birlikte Sicile bildirir. Sicil, rehin verenin terkin talebinin ulaşmasını müteakip rehin sözleşmesini sicilden terkin eder ve bu durumu alacaklıya bildirir.

Yönetmelik kapsamında Bakanlık tarafından, alacak son bulduktan üç iş günü içinde Sicile bildirme yükümlülüğünü yerine getirmeyen rehin alacaklısına, rehin verenin bildirimi üzerine borç tutarının belirli olması halinde bu tutarın onda biri; borç tutarının belirli olmaması halinde güvence miktarının onda biri oranında idari para cezası uygulanması öngörülmüştür.

h. Temerrüt Sonrası Haklar

Bu kanun kapsamında, borçların süresinde ifa edilememesi halinde alacaklının aşağıda sayılan yollara başvurabileceği öngörülmüştür:

· Birinci derece alacaklı ise icra dairesinden 9.6.1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 24 üncü maddesi uyarınca rehinli taşınırın mülkiyetinin devrini talep edebilir. Bu halde icra dairesi, bu devri Sicile bildirir. Rehinli taşınırın, Kanunun 13 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca belirlenen değerinin, birinci derece alacaklının toplam alacağından fazla olması durumunda, aradaki fark miktarından, diğer derecelerdeki alacaklılara karşı, birinci derece alacaklı ile rehin veren müteselsilen sorumludur.

· Alacağını, 5411 sayılı Kanun uyarınca faaliyet gösteren varlık yönetim şirketlerine devredebilir. Bu halde, varlık yönetim şirketleri, alacaklının rehin sırasına sahip olur. Öncelik hakkı bu Kanunun 11 inci maddesine göre belirlenir.

· Zilyetliğin devrine konu olmayan varlıklarda kiralama ve lisans hakkını kullanabilir.

· Alacağın yukarıda belirtilen yollarla tahsil edilememesi hâlinde takip, genel hükümler çerçevesinde yapılacaktır.

 

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu