A.  Giriş

İçişleri Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yürütülen çalışmalar doğrultusunda, İşletmeler ve İşyerlerinin Araç Park Hizmetlerinin (Vale) Yürütülmesine İlişkin Yönetmelik (“Yönetmelik”) 25.12.2020 tarihli ve 31345 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır. Yine 25.12.2020 tarihli ve 31345 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 3327 sayılı Cumhurbaşkanı Kararnamesi doğrultusunda, Yönetmelik vasıtasıyla hukuk düzenin meydana gelen değişikliklerin sisteme uygunluğunun sağlanması amacıyla birtakım ek revizyonlara yer verilmiştir.

Dolayısıyla, vale hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin uygulanacak usul ve esaslar, başlıca yukarıda anılı iki mevzuat çalışması kapsamında incelenecektir.

B.  İşletmeler ve İşyerlerinin Araç Park Hizmetlerinin (Vale) Yürütülmesine İlişkin Yönetmelik

B.1      Kapsam

Anılan Yönetmelik, vale hizmetini ifa edenler ile bu hizmetten faydalanan gerçek ve tüzel kişilerin görev, yetki ve sorumlulukları ile yapılacak denetimlere dair usul ve esasları baz almaktadır. Bu doğrultuda, asli ya da tali olarak vale hizmeti faaliyetinde bulunan iş yerleri, buralardan hizmet alan kişiler ve bu işletmelerde çalışacak görevliler Yönetmelik kapsamına dahildir.

B.2      Vale Hizmetinin Sunulmasına İlişkin Temel Unsurlar

Sıhhi iş yeri ile umuma açık istirahat ve eğlence yerleri araç park hizmetine ilişkin bir hizmeti bizzat sunduğu yahut üçüncü bir kişiden aldıkları hizmet aracılığıyla vale işletmeleri vasıtasıyla görecekleri faaliyet, ana faaliyet konusunun yanına tali faaliyetler olarak işlenmelidir[1]. Öyle ki, bu yönde işlem yapacak olmasına rağmen ruhsatına bu durumu işlemeyen iş yerleri, araç park hizmetine yönelik bir faaliyette bulunamaz[2].

Sunulacak olan vale hizmetleri en fazla 3 kilometre yarıçap içerisinde yürütülecektir[3]. İşletme, çalıştırdığı vale görevlisinin yetkili idarece kendileri için belirlenmiş olan alanların dışına araç park etmemesini sağlamakla yükümlüdür[4].

Vale hizmeti almak isteyen sürücünün aracını park yasağı olmayan alanlara park eden ve istenildiğinde aracı tekrar araç sürücüsüne teslim edecek olan vale görevlisi, vale hizmetine ilişkin talimatları yalnızca işvereninden alabilir. Bu doğrultuda vale görevlileri, kendisi ya da işvereni dışında başkaca kişiler hesabına hizmet yürütemez[5].

Vale hizmetini kendi vermeyip başkaca bir kişiden sağlayacak iş yerleri, bu hizmeti kendisine sunacak olan işletmeye uygun yeri göstermekle ve vale görevlilerinin bekleyebileceği kapalı mekanlar tahsis etmekle mükelleftir[6]. Vale hizmeti sunulan alanlarda farklı hava şartları için lazım gelen gerekli ekipmanlar sağlanmalıdır[7]. Ayrıca, vale hizmeti veren işletme ve iş yerlerinin vale görevlisine tanıtım kartı düzenlemek ve kıyafet vermek zorunluluğu vardır[8].

Bir diğer yandan, vale işletmesi ile iş yeri arasında vale hizmetlerine ilişkin sözleşme düzenlenmesi gerekmektedir[9]. Sözleşme içerisinde, hizmeti alacak kişi veya kuruluşun adı, adresi, hizmet kapsamı, personel sayısı, hizmet süresi ve başkaca hususlar kararlaştırılmalıdır. Öyle ki, bu Sözleşmenin bir sureti, vale hizmetinin başladığı gün mesai saati bitimine kadar yetkili idareye verilmelidir[10].  Bu bildirimin yapılacağı gün tatil gününe denk gelir ise bildirim, takip eden ilk mesai günü mesai saati sonuna kadar gerçekleştirilir.

Ayrıca istihdamı sağlanan vale görevlilerinin birer sureti de bu kişilerin göreve başlamalarından itibaren en geç 15 gün içerisinde ilgili vale işletmesi tarafından yetkili idareye ve kolluğa bildirilmelidir[11]. Yetkili idare, Belediye sınırları ve mücavir alanlar dışı ile mevzuatta münhasıran il özel idaresine yetki verilen hususlarda il özel idaresi; büyükşehir belediyesi sınırları ve mücavir alanlar içinde büyükşehir belediyesinin yetkili olduğu konularda büyükşehir belediyesi, bunların dışında kalan hususlarda büyükşehir ilçe belediyesi; belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde belediye ve organize sanayi bölgesi sınırları içinde organize sanayi bölgesi tüzel kişiliğidir.

Birim park alanı ölçülerine uygun olarak düzenlenmiş otopark alanlarını kayıt altına alacak şekilde güvenlik kamerası bulundurulması gerekmektedir[12]. Öte yandan, vale hizmeti sunulurken özellikle trafik güvenliğiyle ilgili her türlü düzenlemeye uyulmak zorundadır[13]. Bir diğer yandan, araç içerisinde kıymetli eşya bırakılmamasına ilişkin uyarı yazısı açıkça yayımlanmalıdır[14].

Ücretsiz otopark olarak tanımlanan bölümler içerisinde, karayollarında ve halkın kullanımına tahsis edilmiş açık alanlarda vale hizmeti için özel bir bölüm ayrılması mümkün değildir[15]. Kendi parseli içerisinde otoparkı olan iş yerleri, ücretsiz otopark alanlarını gösteren yönlendirmeleri sürücülerin görebileceği şekilde uygular[16].

Vale hizmeti veren işletmeler ve iş yerlerinde, vale hizmeti alan sürücülerin sahip olduğu haklar, bunların kolaylıkla görüleceği bir şekilde ilan edilecektir[17]. Aracın teslimi sırasında vale hizmeti veren işletme iş yerleri görevlileri, aracın teslim alındığına dair araç teslim fişini sürücüye verir[18]. Aracın vale görevlisine teslimi anında, vale görevlisi tarafından doldurulan araç teslim fişinin, bir nüshası vale görevlisinde, kopya nüshası ise sürücüde kalır. Üzerinde işletmenin adı, sürücünün adı soyadı, aracın plakası, düzenleme tarihi, saati, teslim alan görevlinin adı soyadı, telefon numarası ve araç kilometresi yazılı dipkoçanlı otokopili bu belge; şirket tarafından en az bu unsurları taşıyacak şekilde oluşturulan elektronik uygulamayla da sağlanabilir[19].

B.3      Vale Hizmetinin Ücretlendirilmesi

Vale hizmetlerinde talep edilecek tutarlar, esnaflar için Esnaf ve Sanatkarlarca Üretilen Mal ve Hizmetlerin Fiyat Tarifeleri Hakkında Yönetmelik’te ve tacirler için Tacir ve Sanayiciler Tarafından Üretilen Mal ve Hizmetlerin Azami Fiyat Tarifelerinin Düzenlenmesi Hakkında Yönetmelik’te bulunan liste tarifelerinden fazla olamaz[20]. Vale hizmetine ilişkin bedeller, sürücülerin rahatlıkla görebileceği şekilde tabelalar vasıtasıyla yayımlanmalıdır[21].

Sürücüler, hiçbir koşul ve şart altında vale hizmeti almaya mecbur kılınamaz[22]. Buna ek olarak, vale noktalarında, vale hizmeti almanın zorunlu olmadığını belirtir levhanın herkes tarafından görülecek şekilde asılması gerekmektedir[23].

B.4      Sigortaya İlişkin Mükellefiyetler

Vale/Garaj sigorta poliçesinin ve üçüncü şahıs mali mesuliyet sigorta poliçesinin yaptırılacağı belirtilmişse de bunları yaptırmakla sorumlu kişinin işletme mi yoksa iş yeri mi olduğu açıkça düzenlenmemiştir[24]. Öte yandan, sigortaya ilişkin poliçeler, işletme ile iş yeri arasında tanzim edilen resmi hizmet sözleşmesi ekinde sunulmalıdır. Bu poliçelerin sözleşme eki olarak talep edilmesi, vale hizmeti alan işletmenin sorumluluğundadır[25].

B.5      Hizmet Süresi İçerisinde Ortaya Çıkan Hasarlardan Sorumluluk

Vale hizmeti veren işletme ve iş yerleri, araç park hizmeti yürütüldüğü süre içerisinde ortaya çıkan araç hasarlarını, trafik cezalarını ve araç çekme bedellerini tazmin etmek zorundadır[26]. Bu tazminatları teminat altına almak amacıyla yaptırılan sigortaya ilişkin poliçeler, işletme ile iş yeri arasında tanzim edilen resmi hizmet sözleşmesi ekinde sunulmalıdır. Bu poliçelerin sözleşme eki olarak talep edilmesi, vale hizmeti alan işletmenin sorumluluğundadır[27].

B.6      Vale Görevlileri Yönünden Aranan Şartlar, Vale Görevlisinin Sorumlulukları ve Mesleki Yeterlilik Belgesi

Vale görevlilerinin Vale Görevlisi (Seviye 3) MYK Mesleki Yeterlilik Belgesine sahip olması mecburidir[28]. Bahsedilen yeterlilik belgesi zorunluluğu, 01.01.2023 tarihine kadar uygulanmayacaktır[29].

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu madde 53 uyarınca düzenlenen güvenlik tedbirlerine bağlı olarak belirlenen süreler geçmiş ve hatta affa uğramış olsa dahi; Devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, hırsızlık, uyuşturucu veya uyarıcı madde; imal ve ticareti, kullanılmasını kolaylaştırmak, kullanmak için satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da kullanmak, cinsel saldırı suçlarından mahkûm olan veya bu suçlardan hakkında kovuşturma bulunan kişiler vale görevlisi olarak çalışamaz[30].

Bir diğer yandan, son beş yıl içerisinde bilinçli taksirli olarak ölümlü trafik kazalarına karışan, uyuşturucu veya uyarıcı maddeler alarak ya da alkollü olarak araç kullanma ve hız kurallarını ihlal nedeniyle sürücü belgesi birden fazla geri alınan veya daimî olarak iptal edilen kişilerin de vale görevlisi olarak çalışması mümkün değildir[31].

Vale hizmetinde kullanılacak araç cinsine uygun sınıf sürücü belgesine sahip olmayan kişiler, o araçlarla ilgili olarak vale hizmet veremezler[32]. Tüm bunlarla birlikte vale görevlileri;
 >vale tanıtım kartı takmak ve vale kıyafeti giymek,
 >aracı teslim aldığına dair düzenlediği fişin bir adedini sürücüye verip birini kendinde saklamak,
 >araçları sürücünün dilediği zamanda ve teslim aldığı şekilde teslim etmek,
 >araçları, bağlı bulunduğu işletme için yetkili idarece belirlenen yasal alanlar içerisinde park etmek ve
 >teslim aldığı aracı kullandığı sırada trafik kurallarına riayet etmek zorundadır[33].

Son olarak vale görevlisi, işletme yahut iş yeri tarafından Yönetmelik’e uygun olarak düzenlenmiş “adı, soyadı, çalıştığı iş yeri veya çalıştığı işletme” bilgilerini içerir fotoğraflı vale tanıtım kartını görev alanı ve süresi içerisinde herkes tarafından görülebilecek şekilde yakasında taşıyacaktır[34].

Görevlinin, iş yeri veya işletme tanıtıcı ismini, işaretini, logosunu ve ışığı yansıtan “VALE” ibaresini barındıran ayırt edici kıyafet kullanması mecburidir. Bu kıyafetler, iş yeri veya işletme tarafından sağlanacaktır[35].

B.7      Hizmete İlişkin Şikayetler ve Denetim

İlgili vali veya kaymakamlık tarafından belirlenen kişinin başkanlığında; yetkili idare, emniyet veya jandarma, şoförler odası ve ilgili vali veya kaymakam tarafından belirlenen vale hizmetleri alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşu temsilcilerinden oluşan bir denetim komisyonu oluşturulur. Komisyon, belli aralıklarla işletmelerin denetimi ve şikayetlerin değerlendirilmesi için gereken faaliyetleri yürütür[36].

Öte yandan, belediye sınırları içerisinde zabıta tarafından yapılan denetimlerde belirtilen eksikliklerin giderilmesi için de işletmelere süre tanınır. Bu süre içerisinde eksiklik ve aksaklıkların giderilmemesi durumunda vale faaliyeti, noksanlık tamamlanana kadar geçici süreyle durdurulur[37].

B.8      İdari Yaptırımlar

Vale hizmeti alan iş yerlerinin, vale hizmeti veren işletmeye otopark alanında yer tahsis etmemesi, vale görevlisinin bekleyebileceği kapalı bir mekân oluşturmaması, lazım gelen yerlerin açık alanlarında vale hizmeti için özel bölüm ayırmamaları ve Yönetmelik’te[38] belirtilen yükümlülüklere aykırı hareket etmeleri halinde İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin aşağıdaki iş yerinin faaliyetten geçici süreyle menedilmesi yahut iş yeri hakkında idari para cezası uygulanmasına ilişkin hükmüne göre[39] işlem yapılacaktır[40]:
“… yetkili idarelerce yapılacak denetimlerde, işletmecinin kusurlu fiili sebebiyle iş yerinde oluşmuş, mer’i mevzuata aykırılıkların ve noksanlıkların tespiti halinde, bu aykırılıkların ve noksanlıkların giderilmesi için işletmeciye bir defaya mahsus on beş günlük süre verilir. Verilen süre içinde tespit edilen aykırılıkların ve noksanlıkların giderilmemesi halinde 1608 sayılı Kanunun 1 inci maddesi gereğince işletmeciye idari para cezası verilir. Ayrıca gayrisıhhî müesseselerde aykırılık ve noksanlıklar giderilinceye kadar, sıhhi müesseselerde ise yetkili idarenin öngördüğü ve on beş günden fazla olmayan bir süre kadar faaliyetin menine karar verilir. Aykırılıkların ve noksanlıkların giderildiğinin tespiti halinde iş yeri hakkında verilmiş olan men kararı derhal kaldırılır. Umuma açık istirahat ve eğlence yerleri bakımından 2559 sayılı Kanunun 6’ncı ve 8’inci madde hükümleri saklıdır.
Ana faaliyet konusuna tali faaliyet olarak vale hizmetini işleten işyerlerince yukarıdaki fıkrada belirtilen idari yaptırımlara rağmen aykırılık ve noksanlıkların faaliyetten menedilen süre içerisinde giderilememesi durumunda bu işyerlerine ait ruhsata işlenen tali faaliyet kısmı iptal edilir.”

Anılan ifadelerden anlaşıldığı üzere, vale hizmetlerinin gerektiği gibi yürütülmemesi halinde işletmelere, öncelikle aykırılıkların ve/veya noksanlıkların giderilmesi için on beş günlük süre tanınır. Süresi içerisinde yapılması lazım gelen işlemlerin sağlanmaması durumunda işletmeye idari para cezası kesilir ve işletme, en fazla on beş güne kadar faaliyetten geçici süreyle menedilir. Bu süre dahilinde de uyarıların gereğini yapmayan işletmelerin ruhsatına işlenen tali faaliyet kısmı iptal edilir.

Vale hizmeti verilirken Karayolları Trafik Yönetmeliği hükümlerine aykırı hareket eden kişilere, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu düzenlemelerinde bulunan idari yaptırımlar uygulanır[41]. Kara yolları üzerinde kendilerine vale hizmeti sunma yetkisi verilen alanlar dışında park yapan kişilerden ücret alan ya da almaya teşebbüs eden işletmeler, Karayolları Trafik Kanunu[42] “Park ücretinin alınması, araçların çektirilmesi ve kaldırılması ile muhafazasına” ilişkin hükümlerle cezalandırılır. Ayrıca, işletme için belirlenen yasal park sınırlarının dışında bulunan araçlardan ücret alan veya almaya teşebbüs eden görevliler hakkında da aynı işlem yürütülür[43].

Bir diğer yandan, İşletmeler ve İşyerlerinin Araç Park Hizmetlerinin (Vale) Yürütülmesine İlişkin Yönetmelik metninde belirtilen hükümlere aykırı hareket edenler için Kabahatler Kanununa göre de yaptırım gerçekleştirilir[44].

B.9      Yürürlük

 İşletmeler ve İşyerlerinin Araç Park Hizmetlerinin (Vale) Yürütülmesine İlişkin Yönetmelik hükümleri 01.07.2021 tarihinde yürürlüğe girecek ve o tarihten itibaren uygulanmaya başlanacaktır. Mesleki Yeterlilik Belgesine dair maddenin uygulanma tarihi ise 01.01.2023 olarak belirlenmiştir[45].

C.  3327 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararnamesi

3327 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararnamesi uyarınca, vale hizmetlerine ilişkin yayımlanan Yönetmelik hükümlerinin diğer mevzuat hükümlerine entegrasyonunun sağlanması amacıyla, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik paylaşılmıştır.
Örnek Sıhhi İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Başvuru Formu/Beyan Formu metnine “22-Vale İşletmesi ile işyerleri arasında yapılan vale hizmet sözleşmesi: var – yok” şeklinde bir ibare eklenmiştir. Dolayısıyla, bundan böyle açılacak iş yerlerinin, vale hizmeti sunup sunmayacaklarına dair beyanda bulunmaları ve varsa vale hizmet sözleşmelerini paylaşmaları gerekmektedir.

D.  Genel Değerlendirme ve Sonuç

İş yerlerinin bizzat ana faaliyet olarak sunacağı yahut bir başka aracı işletmeden alacağı hizmet vasıtasıyla tali olarak vereceği araç park hizmetleri, ilgili Yönetmelik’te belirtilen hükümlere uygun şekilde yerine getirilmelidir.

Resmî Gazete’de yayımlanan Yönetmelik hükümlerinin[46], 01.07.2021 tarihinden itibaren uygulanması gerekmektedir. Yönetmelik’te, araç park hizmetlerine ilişkin usul ve esaslara detaylı bir biçimde yer verilirken, aykırı davranışlara karşı gerçekleştirilecek yaptırımlardan da bahsedilmiştir.

Sonuç itibarıyla, araç park hizmetlerini doğrudan ve/veya dolaylı olarak sunan iş yerleri, bunlara aracılık eden işletmeler, bu hizmetlerde çalışma gösteren vale görevlileri ve hizmet alan sürücüler hakkında getirilen düzenlemelere uygun şekilde faaliyette bulunulması; herhangi bir olumsuzlukla ve idari yaptırımlarla karşılaşılmaması için önem arz etmektedir.

 

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu

 

[1] Yönetmelik, m.5/1
[2] Yönetmelik, m.5/1-son
[3] Yönetmelik, m.5/2
[4] Yönetmelik, m.8/6
[5] Yönetmelik, m.5/4
[6] Yönetmelik, m.5/6
[7] Yönetmelik, m.6/6
[8] Yönetmelik, m.8/3
[9] Yönetmelik, m.5/10, m.8/2
[10] Yönetmelik, m.5/10
[11] Yönetmelik, m.5/10
[12] Yönetmelik, m.5/7
[13] Yönetmelik, m.5/9
[14] Yönetmelik, m.6/4
[15] Yönetmelik, m.5/8
[16] Yönetmelik, m.6/5
[17] Yönetmelik, m.6/1
[18] Yönetmelik, m.8/1
[19] Yönetmelik, m.6/7
[20] Yönetmelik, m.5/5
[21] Yönetmelik, m.6/3
[22] Yönetmelik, m.5/3
[23] Yönetmelik, m.6/2
[24] Yönetmelik, m.6/8
[25] Yönetmelik, m.8/5
[26] Yönetmelik, m.8/4
[27] Yönetmelik, m.8/5
[28] Yönetmelik, m.7/1-a
[29] Yönetmelik, Geçici Madde 1
[30] Yönetmelik, m.7/1-b
[31] Yönetmelik, m.7/1-c
[32] Yönetmelik, m.7/1-ç
[33] Yönetmelik, m.9
[34] Yönetmelik, m.10
[35] Yönetmelik, m.11
[36] Yönetmelik, m.12
[37] Yönetmelik, m.13/4
[38] Bkz: Yönetmelik madde 8
[39] Bkz: İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik ek madde 3
[40] Yönetmelik, m.13/1
[41] Yönetmelik, m.13/2
[42] Bkz: Karayolları Trafik Kanunu madde 79
[43] Yönetmelik, m.13/3
[44] Yönetmelik, m.13/5
[45] Yönetmelik, m.14
[46] 01.01.2023 yılında yürürlüğe girecek bir madde hariç