A.  Giriş

Ülkemizde Covid-19 virüsüyle mücadele kapsamında 29 Nisan-17 Mayıs 2021 tarihleri arasında tam kapanma tedbirleri uygulanmıştır. İşbu tedbirler kapsamında, 30 Nisan 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7318 sayılı Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) ile 7226 sayılı Kanun’a[1]“İbraz süresinin son günü 30/04/2021 ila 31/05/2021 (bu tarihler dahil) tarihleri arasına isabet eden çekler, bu tarihler arasında ibraz edilemez. 01/06/2021 tarihinden sonra, kalan ibraz süresi içinde ibraz edilebilir.” düzenlemesi getirilerek çek, senet ve bono gibi kambiyo senetlerinin 30.04.2021- 31.05.2021 tarihleri arasında icra takibine konu edilmesi engellenmiştir.

Hükmün lafzından da anlaşılacağı üzere, ödeme tarihi 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasına[2] denk gelen tüm çeklere uygulanması gereken genel bir ibraz yasağı getirildiği açıktır. Bu minvalde, hükmün amacının çekin ibraz süresinin son günü hangi tarihte olursa olsun çekin 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında bankaya ibrazını önlemek olduğu; bu çerçevede tam kapanma tedbirlerinin olumsuz etkilerinin azaltılmasının amaçlandığı ve bu sebeple sadece ibraz süresinin son günü bu tarihler arasına isabet eden çeklere değil, 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında ibraz edilebilecek çekleri de kapsayacak şekilde tüm çeklere uygulanması gereken genel bir ibraz yasağı olduğu ortadadır.

B.  İbraz Yasağının Sonuçları

Bahse konu düzenleme ile 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasına isabet eden çeklerin bu tarihler arasında muhatap bankaya ibrazı yasaklanmıştır. Hüküm ile ifade edilmek istenilen asıl husus, ibrazın kendisine bağlanan hukuki sonuçları doğurmamasıdır. Yani, 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasına[3] isabet eden çekler muhatap bankaya ibraz edilseler de işbu ibraz, herhangi bir hukuki sonuç doğurmayacaktır.

Hal böyle olmasına rağmen, Kanun’un yayımlanmasından birkaç saat sonra yine Resmi Gazete’de yayımlanan bir Tebliğ[4] (“Tebliğ”) ile;   

“a) İbraz süresinin son günü, 30/4/2021 ila 31/5/2021 tarihleri arasına isabet eden çeklerin, belirtilen tarihler arasında bankaya ibraz edilmesi halinde, çek hesabı sahibinin hesabında çekin karşılığının bulunması kaydıyla çek bedelinin ödenmesi gerekmektedir.

b) İbraz süresinin son günü, 30/4/2021 ila 31/5/2021 tarihleri arasına isabet eden çeklerin, belirtilen tarihler arasında bankaya ibraz edilmesi ve çek hesabı sahibinin hesabında çekin karşılığının bulunmaması halinde, 1/6/2021 tarihinden önce 5941 sayılı Çek Kanunu kapsamında karşılıksızdır işlemi yapılmayacaktır. 1/6/2021 tarihinden sonra ise söz konusu çeklerle ilgili gerekli işlemler yapılabilecektir” düzenlemesi getirilmiştir.

Önemle belirtmek gerekir ki, mevzuata[5] ve normlar hiyerarşisine tamamen ve açıkça aykırı olan bu düzenlemenin hukuken uygulanması mümkün değildir. Zira normlar hiyerarşisi ilkesi uyarınca kanunla öngörülmeyen istisnai bir düzenleme, kanunun altında olan tebliğ ile değiştirilemez. Diğer yandan Tebliğ ile getirilmiş olan bu düzenleme mantık kurallarıyla da çelişki halindedir.  

Özetle, Tebliğ’in ilgili maddesi normlar hiyerarşisine açıkça aykırı olup uygulanması mümkün değildir. Kanun uyarınca 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında[6] bankaya ibraz edilen çek bedellerinin hesapta karşılığının bulunması halinde ödeme yapılması normlar hiyerarşi kapsamında mümkün değildir. Yine hesapta kısmen veya tamamen karşılıkları olmayan çekler hakkında karşılıksızdır işlemi de yapılamayacaktır.

Burada belirmek gerekir ki, Kanun yerine Kanuna aykırı Tebliğ düzenlemesini esas alarak bir çekin 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında[7] ibraz edilmesi halinde çek karşılığını ödeyen muhatap bankanın, hesap sahibinin uğramış olduğu zararı tazminden sorumlu olacağı görüşündeyiz.

Zira Kanun ile ibraz süreleri durdurulduğundan, ibraz ile başlayan hukuki işlem silsilesi de başlayamayacaktır. Yine bahse konu tarihler arasında karşılıksız çek işlemi yapılamayacağından; çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek ticarî işlerde uygulanan temerrüt faizi de işletilemeyecektir. İşbu sebeplerle, ibraz süresinin son günü 30/04/2021 ila 31/05/2021 tarihleri arasına[8] isabet eden çeklere temerrüt faizi ve vade farkı uygulanması söz konusu değildir.

C.  Sonuç

Sonuç olarak, Kanun ile ibraz süresinin son günü 30/04/2021 ila 31/05/2021[9] tarihleri arasına isabet eden çeklerin bu tarihler arasında ibraz edilemeyeceği, 01/06/2021 tarihinden sonra, kalan ibraz süresi içinde ibraz edilebileceği hüküm altına alınmıştır.

Tebliğ ile getirilen hükmün ise normlar hiyerarşisine açıkça aykırı olduğundan uygulanması mümkün değildir. Çeklerin 30/04/2021-31/05/2021 tarihleri arasında[10] bankaya ibraz edilmesi halinde bu çeklerin bedellerinin hesapta karşılığının bulunması halinde ödeme yapılması mümkün olmadığı gibi, hesapta kısmen veya tamamen karşılıkları yoksa bu çekler hakkında karşılıksızdır işlemi de yapılamayacaktır. İbraz neticesinde hukuki işlem silsilesi bu tarihlere isabet eden çeklerde uygulanmayacağından işbu çeklere ilişkin ticari temerrüt faizi de işletilemeyecektir.   

Saygılarımızla,
Gülaç Hukuk Bürosu

[1] Bkz: Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
[2] bu tarihler dahil
[3] bu tarihler dahil
[4] Bkz: 7318 Sayılı Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Getirilen Geçici 3. Madde ve 7226 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun Geçici 3. Maddesinin Birinci Fıkrasının (A) Bendinin Uygulanmasına İlişkin Tebliğ
[5] 7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesine
[6] bu tarihler dahil
[7] bu tarihler dahil
[8] bu tarihler dahil
[9] bu tarihler dahil
[10] bu tarihler dahil